DX-owy odbiór dzienny na falach średnich

Gdy pierwszy raz spotkałem się z zakresem 530 do 1620kHz, byłem pod wrażeniem, jak wiele zagranicznych stacji słychać w nim nocą. Jeszcze bardziej jednak zastanawiało mnie, dlaczego jest w nim zupełnie pusto za dnia. Eksplorując ten temat dowiedziałem się, czym jest propagacja jonosferyczna.
Mając później nieco lepszy sprzęt, przekonałem się, że nawet w środku letniego dnia, w centrum Polski - z dala od silnych nadajników, też można złapać co-nieco! A to, w jakiej ilości i z jaką siłą, zależy od walorów sprzętu - odbiornika/tunera, anteny oraz czystości eteru od zakłóceń.
W tym poście przedstawię, co na przestrzeni lat, na różnych odbiornikach udało mi się złapać w Polsce Centralnej na przyziemnym zasięgu fal średnich.

"Dzienne" możliwości na falach średnich najlepiej testować latem, w południe. Zakres jest wówczas zdany tylko na dystrybucję przyziemną. Fala przestrzenna, pod wpływem promieniowania słonecznego jest absorbowana przez niższe warstwy (D) jonosfery. Odbicia jonosferyczne pojawiają się dopiero późnym popołudniem. Zimą, gdy w naszej strefie dzień jest krótki, aktywność jonosferyczna praktycznie nie gaśnie i choć mniejsze niż nocą, bliższe lub dalsze odbicia utrzymują się cały dzień.


Wspomnianym wyżej pierwszym "lepszym"odbiornikiem w mojej DX-owej karierze była Unitra Taraban-2, którego skala jest ikoną tego posta. Dla odbioru na MW, podłączyłem go do pod naciąg siatki ogrodzenia domu, jako dosyć długą antenę. Zauważyłem jednak, że nadal wiele zależy od anteny ferrytowej wbudowanej w radiu (pozycji zwojów cewki na rdzeniu) oraz nastawom potencjometrów na płycie. Pamiętam, że nawet mocno wyżyłowałem ich parametry do dziennego odbioru słabych, dalekich stacji - szczególnie w dolnej części pasma, gdzie odbiór przyziemny ze względu na długość fali oferuje najwięcej sygnałów. Oto, co w Górze Kalwarii pod Warszawą odbierałem na nim latem roku 2000 :

531 - chyba coś słabiutkiego (byłaby Rumunia)
540 - Kossuth Magyar Radio (Węgry) - całkiem silny odbiór
549 - R.Mayak (Kaliningrad) - średnio, chyba z "echem" od nadajnika z RU
567 - R.Regina (Słowacja) - słabiutko
580 - radiolatarnia lotnicza NDB z Mińska Mazowieckiego - najsilniejszy sygnał w Górze Kalwarii
603 - R. Romania Actualitati - słabiutko, "echo" dwóch nadajników
621 - coś falującego lub Słowacja lub Rumunia - słabiutko, bardzo rzadko
630 - R. Romania Actualitati - słabiutko, nie codziennie
639 - Cesky Rozhlas 2 Stanice Praha (Czechy) - dosyć silne, z "echem" dwóch nadajników
64x - radiolatarnia tuż obok CRo2, było też sporo innych, których częstotliwości nie pamiętam
666 - Lietuvos Radijas Pirmoji Programa - całkiem ok
702 - Radio Slovensko (Słowacja) - zaraz po Węgrzech, najsilniejszy odbiór, lubiłem słychać
ok. 750 i 760 - dwie radiolatarnie
ok .830 - kolejna radiolatarnia
873 - coś słabego: albo Mińsk albo Kaliningrad
909 - bardzo słabo pamiętam, ale równie słabo chyba odbierała Rumunia
954 - Cesky Rozhlas 2 Stanice Praha (Czechy) //639, średni odbiór, z "echem" dwóch nadajników
990 - bardzo słabo pamiętam, chyba udał się raz Berlin w ciągu dnia
1026 - Radio Dva (Białoruś) - oprócz 580, najbliższy mi nadajnik MW, odbiór średni/dobry
1143 - w 2000r nie pamiętam żebym tu odbierał, ale w 2001 codziennie słabo R.Mayak z Kaliningradu
1179 - co najmniej raz latem w ciągu dnia przydarzył się odbiór słabego R.Sweden P1
1215 - Stimme Russlands/Voice of Russia (Kalinigrad) - średni, ale wyraźny odbiór
1278 - Belaruskyae Radio (Białoruś) - słaby, ale wyraźny odbiór
nie pamiętam, żeby na Tarabanie udało się coś wyżej złapać w ciągu dnia. W 2001, mimo że miałem do dyspozycji mniejsze radio z ferrytem (Thomson), dosyć regularnie łapałem 1386kHz Kaliningrad na przyziemnej.


Kolejny epizod, to dzienny bandscan z września 2006r. (2.09.06 godz.13), zrealizowany na tunerze Technics ST-GT650 z połączonymi paroma metrami kabla w gnieździe anten AM. Do powyższego zbiorku mógłbym jeszcze dopisać poniższy zbiór:
531 - R. Lublin (Kraśnik) - wyraźnie i dosyć silny sygnał! (140km, 0,1kW) [lub Włodawa?]
549 - R.Mayak/ukraińska? - 2 stacje, silne dosyć

612 - coś falującego (Mołdawia lub Wilno)
756 - słabe i ledwo przebijające przez szum - Niemcy
783 - słabe, mowa spikerki - Niemcy
855 - Deutschlandfunk (Berlin) - średnio, ale wyraźnie
873 - na pewno Białoruś, dosyć wyraźnie
936 - Ukraina (Lwów) - po rosyjsku, średnio
963 - R.Kielce (Lipsko) - głośno, wyraźnie
1053 - R.Iasi (Rumunia) - wyraźnie, choć średni sygnał
1062 - R.Lublin (Puławy) - wyraźnie, sygnał dosyć silny
1143 - Russkoje Mieżdunarodnoje Radio (Kaliningrad) - szumiące
1179 - słabe, baaardzo słabe (Szwecja?)
1251 - coś bardzo słabego (Węgry)
1341 - Magyar Katolikus Radio (Węgry) - słabo, z zanikami
1404 - Rumunia, bardzo słabo
1413 - Mieżdunarodnoje Radio Kitaja (Mołdawia) - po rosyjsku, zrozumiale
1422 - coś bardzo słabego z zanikami (Rumunia lub Niemcy)
1431 - po rosyjsku (Ukraina lub Niemcy) 
1458 - prawdopodobnie Rumunia 
1602 - (Iłża) - bardzo bardzo słabo


 ...I tak opuściłem fale średnie na wiele lat. W międzyczasie niektóre dzienne stacje zniknęły z eteru (np. Litwa, 666 kHz, w sporej części Białoruś), u mnie zaś pojawił się dobry odbiornik na wszystkie zakresy, AOR AR-8600


(29.04.2012) Odbiornik szerokopasmowy AOR8600 podłączony pod rurkę masztu jako "antena" - to zestaw, który posłużył mi tego dnia, w gorące popołudnie ok. godz. 14:00, do dziennych DXów na falach długich i średnich.
353 - słabo jakaś radiolatarnia .-. i coś dalej
384 - słaba inna radiolatarnia
450 - harmoniczna Solca Kujawskiego
488 - silna radiolatarnia -. / .--. / .-.
540 - Węgry, całkiem silne, lecz chyba nie tak bardzo jak kiedyś...
549 - słabo (zapewne Kaliningrad)
603 - słabo (zapewne Rumunia)
630 - "falujący sygnał" =dwa równosilne nadajniki (zapewne Rumunia)
639 - "falujące" CRo2 =dwa równosilne nadajniki
693 - po niemiecku, potem po rosyjsku (DW, VOR?), Berlin - całkiem ok
711 - słabiutko, falujące (dwa nadajniki rumuńskie)
747 - Holandia (momentami silna i zrozumiała)
756 - Deutschlandfunk, zakłócające się z czymś (momentami "falowanie", "znoszenie" - 2tx?)
873 - coś słabego (spodziewany Kaliningrad albo AFN)
909 - coś słabego (zapewne Rumunia)
918 - Radio Slovenia! wow! (muzyka) Ale bardzo słabo.
954 - CRo2 (Czechy)
963 - Twoje Radio Lipsko +słabe zakłócenia od innego
972 - Hamburg, (Niemcy) wyraźnie!
999 - coś słabego (pasuje Mołdawia)
1008 - słabo muzyka (czyżby Holandia?)
1053 - Radio Iasi (Rumunia), całkiem silne
1062 - Twoje Radio Puławy (//963) +zakłócenia od innego
1179 - Rumunia
1269 - Deutschlandfunk, (północne Niemcy)
i jeszcze coś słabego na 1584.

Zaskakujący odbiór dzienny! Zadziwił odbiór stacji holenderskich, Hamburga i Słowenii. Pamiętam, że ponad 10 lat temu, gdy tematem zajmowałem się intensywniej, nie był możliwy odbiór aż tak dalekich sygnałów w ciągu dnia o tej porze roku. Mało tego, wyciągnięcie z szumu Berlina na 990 MW było niebywałym osiągnięciem, a dziś nadające stamtąd 693 wydaje się łatwizną.
Niewykluczone, że udałoby się złowić jeszcze więcej - na wielu częstotliwościach miałem zakłócenia pochodzenia "wokółdomowego", które od paru lat uniemożliwiają wydobycie czegokolwiek na niektórych kanałach kHz.

Jest co do tego teoria... Tego dnia też po raz pierwszy zaobserwowałem Sporadic E na UKF-FM - pojawiły się brytyjskie stacje na 88-91 MHz. Sp-E to propagacja będąca efektem nadzwyczajnej aktywności warstwy E jonosfery, tylko że w przypadku jej znanej mi dotychczas wersji efektem było podnoszenie MUF w górę. Poza aktywnością zorzy polarnej, nic nie mówi się o nietypowej produktywności i użyteczności DX-owej warstwy E w niższych pasmach, zwłaszcza w ciągu dnia. A patrząc na dzisiejsze wyniki, wydaje mi się to cokolwiek prawdopodobne. Pamiętam parę lat temu, raz na MW w ciągu dnia ze zdziwieniem obserwowałem stacje radiowe z byłej Jugosławii. Dzisiejszy Hamburg i Holandia na MW pokładałaby się kierunkiem z tym, co działo się na UKF.


Kolejny pomiar przeprowadziłem 1.05.2017 - ubiegłej jesieni okazało się, że mój sprzęt odbiera sygnały transatlantyckie na MW, dlatego musiałem przekonać się, co odbieram bez propagacji jonosferycznej.
Ostatnie jonosferyczne sygnały ustąpiły po 11:30 - były to już ekstremalnie słabe 621 kHz (Belgia) i 810 (Macedonia). Pod koniec maja zauważyłem, że już po 9-ej nie ma jonosfery. Oto, co pozostało na paśmie:

540 - MR1, jak zawsze najsilniejsza "dzienna" stacja na pasmie, jednak odbiór daleki od ideału
549 - falująca nośna, ledwo słyszalna modulacja (Ukraina, Mykolaiv 950km)
603 - falująca nośna, słychać modulację, słabiutkie (Rumunia)
630 - falująca nośna, słychać modulację, nieco lepiej niż 603 (Rumunia)
639 - CRo Dvojka, dwa falujące nadajniki, drugie najsilniejsze po 540, momentami zrozumiałe
756 - Rumunia - czasami nawet wyraźna modulacja! bywają zaniki
!!! ~830kHz i wzwyż straszne zakłócenia lokalne :(
954 - Czechy słabo, ale wybijają się z ogromu zakłóceń
x 963 - kiedyś odbierałem Lipsko na fali przyziemnej, teraz zakłócenia są chyba zbyt duże
1053 - sygnał słaby - mowa, całkiem wyraźna (Rumunia) - fading do zera
1152 - Rumunia, słabiutko (//756)
1179 - Rumunia, słabiutko na granicy percepcji; lepiej ok. 15:00 - to już jonosfera? (koniec maja))
1188 - słaba modulacja, lecz raczej silna nośna, dziwne.. (Węgry)
Oraz, na granicy percepcji: 531 kHz (Rumunia), 657 (Ukraina), 702 (Słowacja), 711 (Rumunia - najlepiej porównać ma muzyce z //756) i 720 (Rumunia), 1062 -?,  1251 (Węgry, jonosfera?).

Fale długie:
135 kHz - Lakihegy, Węgry - super odbiór, ale to nie radiofonia, tylko impulsy koordynacyjne
153 - Antena Satelor
162 - Francja, ogólnie słano, ale w NFM słychać "helikopter" - koordynacja czasu
171 - nośna?
198 - BBC R4, słabe, ale dosyć wyraźne
234 - RTL - czasami jest (słabe, ale słychać że to francuski), czasami nie
243 - DR Langebolge - nadaje około 6ej, 9ej, 12ej i 18ej - nawet ok. Ciekawy program:)
252 - Algieria - via jonosfera non-stop!
270 - Cesky Rozhlas1 RadioZurnal - odbiór ok, ale modulacja nieprzyjemna, szeleszcząca

..i to tyle jeśli chodzi o radio.
To najuboższy dzienny bandscan MW, jaki zrobiłem od lat Pasmo opuściło wiele dziennych stacji zagranicznych (Kaliningrad, Litwa, Białoruś, Niemcy), jak i polskich - Twoje Radio, a np. Czesi obniżyli moce. Solt na 540kHz od lat prezentuje klasę..

Między radiofonicznymi zakresami fal długich i średnich nadają jeszcze radiolatarnie NDB służące lotnictwu. Ich emisja to zapętlone znaki Morse'a. Odbieram następujące:
282 - sygnał ok, ale często wyłączona
384,5 - NW?
437 - Nx? Tomaszów Mazowiecki, słabsze niż 488
488 - Tomaszów Mazowiecki, Nowy Glinnik, ładny sygnał, silne


Pierwsze sygnały odbite od jonosfery pojawiają się już przed 17:00 (koniec maja) - 1251 Węgry, 1593, 1404 i inne z Rumunii.


Fale średnie to bardzo ciekawy i wdzięczy zakres - swój urok ma zarówno jego dzienny, jak i nocny nasłuch. Za dnia, do dyspozycji mamy tylko odbiór na fali przyziemnej, której limity można przesuwać kalibrując tuner i antenę. DXing na fali przyziemnej fal średnich dystansami nieco przypomina fale ultrakrótkie. Nocą zaś, gdy odzywa się cała Europa, szukamy w nim jeszcze dalszych sygnałów z odległości tysięcy kilometrów, a nawet zza Oceanu - to już natomiast temat na inny post.