Sporadic-E 2016

Perełkami tegorocznych połowów są: stacje z sielankowej wysepki Malta, stacje ze strefy wojny w Donbasie, ulubione internetowe stacje w prawdziwym eterze, Republika Czuwaszja, oraz dosył legendarnej stacji krótkofalowej.. na UKF!

Miejsce odbioru: Góra Kalwaria, 30km na południe od Warszawy.
W porównaniu z ubiegłym latem, miałem nieco więcej okazji by obserwować Sporadic-E, szczególnie w pierwszej połowie sezonu.

Podczas kilku otwarć jonosferycznych w tym roku odbiór występował jednocześnie z wielu przeciwnych kierunków: Turcję zakłócała Norwegia, Irlandia siłowała się z Izraelem, a na koniec otwarcia na Katalonię wpadła stacja z Rosji. Jednoczesna obecność kilku obłoków SpE, którym zawdzięczamy propagację nad kontynentem, to oczywiście doskonałe warunki dla podwójnego odbicia i jeszcze większych dystansów.

3 maja
Od około 14:55 pół godziny moich pierwszych Esów-2016. I to od razu z dalekiej północy - Radio Rossii na kilku częstotliwościach OIRT z Republiki Karelya i Obwodu Murmańskiego, znad Morza Białego.
Lokalizacje: Sortavala, Loukhi, Kirovsk (max 1864km).


15 maja
Tuż po 13:20 odezwały się Ateny, skąd złapałem sporo stacji, w tym swoje ulubione 87,7 En Lefko, którego słucham w Internecie. Miło złapać je w "prawdziwym eterze". W tym sezonie miałem jeszcze okazję je złapać parokrotnie, a ogólnie stację znam z ESów aż od 2004.

- EnLefko odbierałem już od 2004r.

Około 14:30-15 na OIRT pojawiły się stacje z Rosji. Zazwyczaj na OIRT dominuje Radio Rossii z jednakowym programem na wszystkich swoich częstotliwościach. Szczęśliwie trafiłem na porę emisji rozszczepień regionalnych i program Radia Chuvashii z Republiki sąsiadującej z Tatarstanem. Pełne ID!

Złapałem też Natsionalnoe Radio Chuvashii (72,42), Radio 3 Kanal - 68,03 Yoshkar-Ola, Otkrytoe Radio - 68,90 Cheboksary, Radio Obraz - 68,57 Niżnyj Novgorod. Od ubiegłego sezonu na OIRT nie ma już "Mayaków".


26 maja

W popołudniowym otwarciu wzięły udział nadajniki Radia Rossii rozstawione tuż przy granicy z Kazachstanem. Niestety, próba odbioru na OIRT z KAZ zakończyła się niepowodzeniem - czyżby częstotliwości OIRT w tym kraju były wyłączone?

Po 17:10 zaczął się bardzo nietypowym odbiorem audycji po niemiecku na 88,0 MHz (Niemcy to strefa short-skipów Sp-E).
Później główny spot Es padł na Hiszpanię, np. z 93,1 Kiss FM z local ID Kiss FM Fraga (Huesca) i 96,8 Radio Castilla la Mancha (na płd-wsch od Madrytu). Na sam koniec, tuż przed 18. zaskoczył krótkotrwały odbiór z przeciwnego kierunku: 89,2 Radio Mayak (Saratov, Rosja).


29 maja

Gdy włączyłem tuner przed 13, całe pasmo było obłożone tureckimi stacjami, a dobrym odzwierciedleniem panującej sytuacji był jednoczesny odbiór aż 3-5 nadajników jednego programu - Burc FM na jednej częstotliwości 88,8 MHz, której modulacja "szeleszczała" w rytm tego samego głosu spikera z różnych nadajników. Zidentyfikowałem też prawie cały Stambuł.
Zauważam u siebie tendencję, by w trakcie otwarcia na TUR, w potopie stacji zatrzymywać się tylko na tych, które emitują "zachodnią" muzykę, a nie turecką (jej jest aż przesyt). Były nimi. m.in.:
107.4 - (R.Voyage) //web - wielkie standardy pop/oldies
103.6 - (Radyo Light) (coś o pianistach "pyanistiler...") mono
102.8 - PI ID: 3216 (NTV Radyo) gitara, jazz
100.8 - 3002  EGE KAMPU RA  O (Ege Kampus Radio, nawet spoko muzyka)
96.2  - PI ID: 3484 (R.Eksen) - stacja z alternatywą/rock, znam z Turksata, bardzo lubię i słucham online.
93.7  - Radio FG - klasyka muzyki club/house, jingle po angielsku
Stambuł ogólnie aż po sufit:
107,8 - Radyo Hevi RDS
Plus przykładowa mała lokalna stacyjka: 105,4 - Gurbetci FM (Acipayam) - ID ze słuchu.


Złapałem też dwie stacje z Cypru: 99.3 Proto i 106,0 Exi oraz jedną z Bułgarii (101,8 N-Joy, Burgas).
Na 97,4 głośne śpiewy koraniczne w egipskiej stacji ERTU Quran - jak się okazało, mój najodleglejszy DX tego sezonu: 2538km do nadajnika na półwyspie Synaj (choć ciekawe, skąd nadawała złapana w tym samym czasie unid arabska stacja na 93,6 - możliwości mają powyżej 3000km).

Na OIRT odbierałem stacje z Republiki Tatarstanu i Mordowii.
Radio Rosii na 70,73 Radio (Spasskoye) było niesamowicie silne, jak na swoje 0,1kW.
W poniższym nagraniu odbiór Tatar Radiosy (67,70) z jinglem i próbką programu (Reality-show "bierz że mikrofon"). Przyznam, że styl tatarskich piosenek jest tak przewrotny, że trudno ocenić czy to poważny utwór, czy jakaś parodia.

O 14:30 do rozlanej po wschodzie strefie odbioru DX niespodziewanie dołączył zachód. I to w jakim stylu!

Na samym początku pasma CCIR, a właściwie to tuż przed nim, na 87,45 trafiłem na jakieś country/oldies. Pamiętając próby odbioru FM-DXerów na Zachodzie, szybko domyśliłem się, że na tej specyficznej częstotliwości mogę mieć do czynienia z Radiem700, a właściwie z jej dosyłem do właściwego nadajnika na falach krótkich (3995, 6005 kHz). Tak!! //web! Feed KF na shortskip Sporadic E na UKF!
Nagranie Radia700 znajduje się w moim zbiorze wraz z innymi DXami SpE z Niemiec: (https://www.youtube.com/watch?v=q6Z8uu6eGvE)

Lokalizacja Radia 700 (DX: 1031km) to strefa shortskipów- dosyć rzadkiego "krótkodystansowego" odbicia via Es), skąd złapałem jeszcze:
87.6 - CLASS.21 (Belgia)
87.9 - "Vous ecoutez Fusion FM a Montluçon sur 87,9"  (Francja - sam środek kraju)
87,7 - jakaś stacja niemiecka, relacja sportowa, prawdopodobnie RPR1 Nurburgring
89,1 - Deutschlandfunk (Bonn, Niemcy)

Chwilę później z nadal dominującą na paśmie Turcją zaczęła spierać się Norwegia, na wielu częstotliwościach z RDS i 60dB sygnału:
88.800 F201  NRK P1  /  RT: NRK P1 GODT SELSKAP  ("dobre towarzystwo").
Norwegii z NRK za rok zabraknie podczas Sporadic-E, jako że kraj przechodzi z transmisją krajowych stacji na cyfrowe DAB, opuszczając pasmo UKF FM.

Z równie wysokimi sygnałami odbierałem też północną Szwecję - centra nadawcze Vannas, Lycksele, Gallivare, Kiruna. Najciekawsze są jednak małe, lokalne stacje, jak złapane Radio Kiruna na 93,7 MHz (1764km, 2kW). Grało ono amerykańskie country.
Parę chwil później częstotliwość przejęło SR P2/Sisuradio, rozgłośnia dla mniejszości fińskiej w północnej Szwecji, z RDS z 0,03kW nadajnika!! Na 88,7 SR P1 (Sorsele) z RDS, także mała moc - 0,2kW.  Na 92,9 - P4 (Narvik, Norwegia).

Po 16 pojawiły się Włochy. Sądząc po obecności Radia Malvisi na 87,5 i 87,6 - północne regiony Italii.


10 czerwca
Es na OIRT i CCIR umożliwiło odbiór z południowej Rosji i wschodniej Ukrainy. Odebrałem także sygnał stacji FM ze strefy ogarniętej separatystyczną wojną w Obwodzie Donieckim. 

Jako pierwsze złapałem Nashe Radio na 87,9. Nie widziałem tego nadajnika w wykazach w chwili odbioru, ale po głębszym poszukiwaniu, okazało się, że został dopiero co uruchomiony 1 czerwca! Esy na Rosję są z roku na rok coraz ciekawsze - ciągle przybywa nadajników 87,5-108MHz. OIRT z kolei się wyludnia.
87,5 - Dorożnoje (Salsk) / i jeszcze jedna RUS
87,6 - Yumor FM (Tixoretsk, 0,1kW)
87,7 - ID "Radio 87,7 Kaminsk Shakhtinskiy"
87,9 - Nashe Radio (Astrachań, wystartowało 1.06.2016!) 
87,9 - tent. Hit FM (Volgodonsk)
88,0 - R. Dacha (Gelendzhik, Kubań, 0,22kW)
88,7 - tent. R. Astrachań - awaria: nadajnik wyłączał się i włączał
89,6 - Avtoradio Kaminsk Shakhtinskiy - podali pełne miejscowe ID!
90,0 - Russkoje Radio Radio Maykop - też pełne miejscowe ID!
90,2 - Abba (unid loc)
90,2 - Hromadske Radio - Ukraina Podgorivka, Luganskaya Oblast
91,2 - Yumor FM (Rostov)
91,4 - Retro FM (Astrachań) grali Laskoviy May :)
91,6 - RUS przebijało LOC Zetkę. Grali nowy kawałek Nyushy. Najprawdopodobniej to "RTV-FM" ze strefy separatystycznej wojny w Donbasie?
91,8 - R.Mayak (Rostov)
92,5 - Lyuks FM (Krasnoarmiysk, niedal. Doniecka)
96,1 - prawdop. Dorozhnoe Radio Donetsk!
Na 88,0 MHz pojawiła się stacja w nieznanym mi języku. A nieznany mi język to rzadkość. Wszystko wskazuje na to, że było to R.Inguszetia z sąsiedztwa rejonów, z których łapałem rosyjskojęzyczne stacje.

OIRT:
65,75 - Pierviy Kanal Rus - aż 4txy?!
65,96 - UR1 (niedal. Polatvy, 0,32kW)
66,05 - Hromadske Radio (Maryupolska Obl. 0,6kW)
67,10 - DFM (Rostov 1,2kW)
67,58 - Rekord (Taganrog, 0,2kW)
68,15 - Avtoradio (Krasnodar 0,4kW)
69,44 - Echo Moskvy (Rostov, 4kW) - fajnie złapać legendarną stację w eterze, czasami słucham na SAT
70,07 - R. Mayak (Sochi) - jeden z niewielu ocalałych Mayaków na OIRT
71,51 - Radio Mariya UKR (Zaporizzhya)
73,61 - Kanal Voskreseniye (Volgodonsk 0,4kW)
73,25 - klasyka, tent. Narodnoye Radio (Krasnodar)



Około 14:40 natknąłem się natomiast na odbiór z kraju, którego egzotyczny język jest mi teraz wyjątkowo bliski - Malta. Na słonecznym i sielankowym archipelagu pośrodku Morza Śródziemnego byłem przez tydzień w kwietniu i obdarzyłem go niesamowitym sentymentem. Raport z tej wyprawy zamieszczę wkrótce.

Dziś natomiast, odbiór Malty (1866km) był zaskoczeniem, bo pierwszy jej sygnał odebrałem na wysokiej częstotliwości 104,6  - Smash Radio, które przedstawiło się jinglem. Mając w pamięci listę częstotliwości z Malty, stwierdziłem jeszcze obecność stacji na 93,7 (Radju Malta) i 91,7 (Magic Malta). Pozostałych stacji z Malty (jej centrum nadawczego Gharghur) należy szukać na innych "siódemkach" (tj. -,7): 88,7; 89,7; 92,7, ale też: 100,2, 101,8.
W tym roku Malta pojawiła się jeszcze dwa razy, w sumie trzy - w jednym sezonie niemal dorównując liczbie wszystkich okazji jej odbioru na przestrzeni ostatnich lat. Odbiorowi Malty pomógł też montaż mojej anteny do polaryzacji pionowej, w której nadają jej stacje.

Włoskie rozgłośnie towarzyszące Malcie również rozpoznałem, gdyż będąc na wyspie, odbierałem je na tych samych częstotliwościach. Centrum nadawcze Monte Lauro w łańcuchu Monti Iblei na południu Sycylii, choć w odległości 140km, jest źródłem najsilniejszych włoskich sygnałów dla Malty, dorównujących jej lokalnym.

Ciekawe rytmy grało też Radio Deejay - najpopularniejsza stacja we Włoszech nie boi się poeksperymentować z playlistą i epizodycznie wrzuca na nią różne ciekawostki. Dziś via SpE usłyszałem:
Digital Boy with Asia - The mountain of king

Nie był to jeszcze koniec otwarcia - odezwała się jeszcze Irlandia (RTE R1), która na częstotliwości 88,8 MHz była wypierana przez stację arabskojęzyczną. Zwróciłem uwagę, że w arabskojęzycznej stacji panuje luźny styl prowadzenia i zapowiadane są zachodnie kawałki pop, co jest raczej nietypowe dla stacji z Bliskiego Wschodu. Ową stacją okazało się Reshet Dalet ("Programme D") izraelskiego nadawcy państwowego. Stąd pozytywna różnica.


14 czerwca
Odbierałem krótko norweskie NRK P1 na 88,1


9 lipca
87,9 około 22 złapałem hiszpańskie radio oldiesowe M80, z audycją "Disco Ball", której zapowiedź brzmiała jak "disco pol in emme ochenta".
Z najsilniejszym i najstabilniejszym sygnałem pojawiło się France Culture na 88,1 z nadajnika 0,2kW.
Mimo późnej pory, obłok nad Europą był bardzo produktywny:

17 lipca
Około 12 w południe łapałem RR na OIRT z Dagestanu (m.in. 67,04 i 69,95)
Po 18ej ponownie Grecja i ulubione EnLefko87.7 z Aten, a oprócz niego też np. lokalne Evripos 90,0 FM z Chalkidii.

RDS jednej ze stacji FM z Aten

Dzięki danym przysłanym przez na słuchowców z różnych krajów Europy, bardzo precyzyjnie zostały namierzone pozycje Es-ów - mój odbiór pochodził z odbicia nad granicą Rumuńsko-Serbską.

4 sierpnia
Ok 10:45 na 88,7 Algieria z sygnałem ponad LOC PR2.

4-5 sierpnia
W drugiej części sezonu praktycznie nie miałem wolnego czasu, żeby poświęcić się Es-om w ciągu dnia, ale szczęśliwie aktywność objawiała się również w nocy. Dziś około północy zauważyłem stacje arabskie, a na 93,7 znów Maltę.
Po godzinie 1:00 intensywność zjawiska wzmogła się, pasmo UKF obłożyły stacje z Katalonii i Algierii. Mapa łączności w paśmie 88-108 w tym czasie:

9-10 sierpnia
Kolejny Es późną nocą i  - na 87,7 złapałem hiszpańskie radio z pełnym jinglem z ID lokalnym:
"Europa FM Albacete 87,7" (po hiszpańsku nawet się rymuje).


11 września 

Już po pierwszej publikacji tego posta, w którym podkreśliłem krechą wyniki tego sezonu i podsumowałem je w raporcie, tego dnia rano (11:45-12:30) znów obserwowałem SpE.
Zaczęło się od Rosji (87,5 i 87,9) i nieco później skoncentrowało na Grecji.
Skoro Grecja, było EnLefko 87.7, a także inne stacje z Aten (89,5 Ekklesia tis Elladas, 89,2 Music, 88,9 Hit FM, 88,6).Złapałem też:
87,8 - Metropolis FM (Chalkidiki)
87,9 - Erotokritos (Iraklion - Kreta)
88,8 - Radio Metropolitarne (Diecezji) Monemvasias/Sparta


W tym roku nie było potwierdzonego przypadku 2Es w Polsce, ale gratulujemy kolegom FM-DXerom z Ukrainy, gdzie 28.05.2016 po raz pierwszy odnotowano odbiór stacji UKF FM z Chin w Europie.