Sporadic-E 2021

Radiowe lato 2021 rozpoczęło się wcześniej i ...wcześniej zakończyło. Ale było super ciekawe:
Paryż, Marakesz, Dania, Sahara, Donbas
- Moje najciekawsze DXy, obserwacje i pozostałe szczegóły w artykule poniżej.

Jeszcze przez pierwszymi otwarciami jonosferycznymi, dla urozmaicenia DX-ów, wymieniłem swoją antenę zewnętrzną Yagi do FM DX - z polaryzacji poziomej (H) na pionową (V), 5-elementową. Zagraniczne stacje powinny być silniejsze, jako że polaryzacja pionowa jest częściej wykorzystywana, szczególnie dla emisji małej mocy. Jedyny minus jest taki, że podrosną też poziomy moich stacji lokalnych z Warszawy.
Wszystkie opisane tu obserwacje wykonane na tunerze Sony XDR-F1HD.
Moja lokalizacja to miejscowość Góra Kalwaria - 30km na południe od centrum Warszawy.

Zalety polaryzacji pionowej odczułem już podczas pierwszego otwarcia sezonu - 7 maja. RDSy stacji radiowych ze stolicy Turcji, i jej okolic wczytywały się nadzwyczaj lekko. Pojawił się równocześnie też drugi Es - na Hiszpanię. Zapowiadało się więc nieźle, a kolejny Es parę dni później skłonił do optymistycznych przewidywań względem kolejnych tygodni i miesięcy.

Powyżej RDS lokalnej stacji z Turcji

Najlepsze dni sezonu SpE FM DX 2021

23 maja 2021
W niedzielę od rana obłok Es z bardzo wysoką MUF wisiał nad północną Polską (widoczny na mapie łączności na żywo na dxmaps.com). To oznaczało, że większość naszego kraju niestety nie mogła skorzystać z propagacji z niego - obłok musi znajdować się w większej odległości od nas, w połowie dystansu do potencjalnego DX-a. Za to np. kolega Alex pod Mińskiem na Białorusi miał w tym samym czasie masę polskich stacji z zachodnich województw! Pomyślałem, że mógłby to być ciekawszy dzień, gdyby ten obłok sporadyczny jeszcze nieco odsunął się znad Polski.
I stało się - niedługo po 12ej, na paśmie napotkałem stacje z... Danii! To względnie bliski kraj, a tak małe odległości są rzadko spotykane podczas Es (typowo 1300-2300km; poniżej 1100km to tzw. shortskipy, możliwe właśnie z silnie zjonizowanych fragmentów obłoków Es, o wysokich MUF - aktywnych wysokich częstotliwościach). Danię via Es odbierałem dopiero po raz drugi - od kilkunastu lat! Na jej azymucie dalej jest już tylko Morze Północne, dlatego udało się wykryć całkiem niezłą liczbę niezakłóconych shortskipów z DNK. Najciekawszy był odbiór tamtejszych nadajników małej mocy; stacje dużej mocy publicznego radia DR z Aarhus i Holstebro miałem już kiedyś troposferycznie. Oto nagrania z tego dnia:

25 maja 2021
Rano na Forum RadioPolska pojawił się raport z Olsztyna o trwającym odbiorze z Turkmenistanu na OIRT 67.04 MHz - TR1 Watan Radio z Asgabat @3364km! Rewelacja, gratulacje dla nasłuchowca Januchy!
U mnie wtedy standardowo leciała Turcja i Grecja, w ciągu następnych godzin propagacja przesunęła się na Włochy, Francję, Hiszpanię i Algierię. Z tej ostatniej złapałem sygnał dochodzący z odległości niemal... 2600km! To już pustynia Sahara! (90,1 Chaine1, Ghardaïa - jak dobrze, że algierskie radio ma dobrą bazę streamów online do porównania)
Niemal w samo południe, przy pewnej stacji, która nagle wyparła R.Zet z Łodzi, na wyświetlaczu pojawił się RDS: CHABLAIS . Tak rozpoczęły się piękne shortskipy ze Szwajcarii! Pasmo zostało kompletnie zapchane również alpejskimi rejonami Francji i Włoch. Złapałem m.in. nadajnik małej mocy na 108,0 MHz. Na każdej częstotliwości zapanował kompletny mix stacji, podświetlający wszystkie kreski skali tunera. Nawet LOCalna Warszawa została zniszczona przez ten potop - z moich lokalnych nie odbierałem niczego, co mało mniej niż 10kW! Oto logo jednej ze złapanych stacji ze Szwajcarii:

Gdy po 14 zaczęło się "przejaśniać", dane mi było m.in. znów usłyszeć stacje FM transmitowane z wieży Eiffel'a (po tym jak byłem w Paryżu w 2019 roku). Pół godziny później w shortskipach leciała natomiast Belgia, północna Francja i Niemcy.
Poniżej złapany wtedy RDS z nadajnika 0,1kW z okolic Antwerpii - nazwa stacji adekwatna do wyczynów propagacji:

Około 15 antenę musiałem odwrócić na objawiającą się właśnie Rosję (Tatarstan/Uljanowsk). Co ciekawe, podczas odbioru ze wschodu usłyszałem jeszcze dwa krótkotrwałe sygnały z Kosowa i jeden z Czarnogóry.
Po około 3-godzinnej przerwie od Es-ów, ok 19ej pasmo obsadziły nadajniki szwedzkie, pośród których największą gratką okazały się u mnie shortskipy stacji małej mocy z rejonu Sztokholmu (~850km). Odbierałem stamtąd również jedną stację piracką! Na pół godziny Es "przełączył się" na Finlandię. W tym czasie inni DXerzy w Polsce odbierali... Estonię i Petersburg - wow! Na finisz jeszcze raz zameldowała się Szwecja - tym razem jej daleka północ.

To był fenomenalny dzień - ponad 250 logów z 16 krajów! I wyjaśnię, że ogromna większość moich identyfikacji, >95% następuje ze słuchu.

Albania 26.05:

29 maja 2021
Po 13ej wystąpiło ładne otwarcie na północną Francję, z ogromną liczbą stacji lokalnych!
Frequence 8, 10FM, R.Kerne, COB FM, Arvorig FM, Tendance Ouest, RDL, Sweet FM, R.Caroline, R.Bonheur, Emergence FM, Jade FM, R.Cristal Normandie, a krajowe France Inter nawet z 0.1kW nadajników. Natrafiłem również na pewną stację na 91.8, na której język niderlandzki wskazywałby na Belgię flamandzką... Ale było to jednak Radio Uylenspiegel dla mniejszości flamandzkiej po francuskiej stronie granicy.

16 czerwca 2021
Tuż po 17 odkryłem na paśmie Włochy, ale z wyjątkowo rzadko odbieranych, północnych regionów Trento i Veneto - był m.in. legendarny nadajnik Vó @1000km, a najbliższe sskipy zarejestrowałem z ok. 985km. Tak w ogóle, w tym sezonie Italia w pięknym stylu powróciła na podium w klasyfikacji liczby odebranych sygnałów FM DX. Jej występ rok temu, w 2020 roku był dosyć nieudany i zupełnie niereprezentatywny dla kraju o tak ogromnej liczbie nadajników.
Es zaniknął u mnie na około 2 godziny, zaś po 20 leciały dalsze rejony - Hiszpania, z której uzyskałem mój pierwszy odbiór z regionu Andaluzji (93.8 RNE R5 TN, La Guardia, okolice Jaen @2500km), aż po... Maroko: SNRT Al Idaa Al Amazighia na 90.3 MHz z nadajnika Boukhouali @2728km!
Ciekawostka: niektóre emisje z nadajników na wschodnim wybrzeżu Hiszpanii i Katalonii milczały (same nośne) - w regionie szalała rozległa burza przerywająca dosyły audio do centrów nadawczych.


25 czerwca 2021
Wieczorem, po 19-ej w typowym gąszczu stacji z północno-wschodniej Hiszpanii (Katalonii) natknąłem się na 89,7 MHz na egzotyczną muzykę - po przepatrzeniu możliwych stacji na tym azymucie i porównaniu ze streamem okazało się, że to Radio Amazigh z Maroka (ta sama rozgłośnia, co 16.06.).  Rekord sezonu - Marrakesz @3274km odbierany za sprawą double-hop Sporadic-E! Co ciekawe, marokański sygnał zaniknął jako jeden z ostatnich podczas tego otwarcia.

Po 20ej na dosłownie parę minut zabłysł jeszcze azymut ze stacjami z Belgii (m.in. Studio Brussel z Sint-Pieters-Leeuw - byłem kiedyś pod tym centrum nadawczym - tu fotoreportaż), Niemiec (Nordhelle ~950km), Niderlandów i północnej Francji.

Otwarcia na UK & Irlandię
Liczba stacji odebranych w tym roku (logów) z UK jest niemal identyczna, jak rok wcześniej, lecz jest w niej mniej nadajników dużej mocy BBC. Są one co prawda najsilniejsze podczas SpE, ale nie najciekawsze.
13 maja po południu podczas krótkotrwałego shortskipa na Belgię i Niderlandy, na 87.5 usłyszałem typowe dla UK rytmy 2step. Komercyjne, eterowe stacje już ich nie grają, musiał to być właśnie pirat z UK, prawdopodobnie z Londynu lub hrabstwa Kent.
Kolejną porcję piratów - też najprawdopodobniej z Londynu złapałem podczas otwarcia 30 czerwca. Były wtedy też obecne stacje prywatne z londyńskiego Croydon oraz legalna stacja dzielnicowa małej mocy - Westside na 89.6. Pirat na 93.8 miał nadal takie samo brzmienie, jakie na tej częstotliwości słyszałem będąc w Londynie w 2015 - Vibes FM. Muzykę grime złapałem też na 94.4 - była zagadywana przez głos zdaje mi się również znany z pirackiego eteru stolicy UK. Tego samego wieczoru z Irlandii doleciała m.in. stacja Ocean FM. 8 lipca rano Irlandia dała samodzielny show, praktycznie bez typowej asysty Wielkiej Brytanii - złapałem religijne TWR na 87.6 z Wicklow.

Jeszcze większa propagacja na Wyspy Brytyjskie wystąpiła 11 lipca - tym razem już bez nielegalnych piratów, a jeden w pełni legalny był - komercyjna stacja Pirate FM z Kornwalii (102,8 FM). Pięknie leciało wiele innych lokalnych stacji z tamtych rejonów, Devonu, kawał Anglii (m.in. Sunshine Radio na 105.9 nadawane z krótkofalowego centrum Woofferton), wyspa Jersey z lokalną stacja aż na 104,7 (Island FM), wyspa Wight z Wave105. UK tego wieczoru towarzyszyła Irlandia, skąd złapałem podobnie wiele lokalsów, m.in.: Tipperary Mid West Radio, C103, South East Radio, Clare FM oraz z Dublina np. Spin1038. KCLR Carlow - nazwa lokalnej stacji z Irlandii, naśladująca amerykańskie rozgłośnie (które nie mają zwykłych nazw, a czteroliterowe oznaczenia zaczynające się od Wxxx lub Kxxx):

Nagrania odbioru z UK i Irlandii w formie kompilacji na moim kanale YouTube - linki pod artykułem


Otwarcia na Rosję
Wspomniana na początku nowa antena w polaryzacji pionowej sprawiłaby dużo gorzej się na paśmie OIRT ("wschodnim UKF-ie"), niż używana wcześniej H. Dlatego nawet nie robiłem podchodów do 66-74 MHz. Dodatkowo, powyłączano już bardzo wiele rosyjskich nadajników na niskim zakresie, co czyni go coraz mniej interesującym. Powyżej 87 MHz w tym roku Rosja też jednak nie była jednak tak częsta, jak w 2020. Dobre daty:
31.05. - tuż po południu m.in.: Tatarstan z długo utrzymującym się na 90.2 Radio Tartip; Samarskoe Gubernskoe Radio na 92.5,
4.07. - wieczorem po 19 najlepsze otwarcie na RU w sezonie - znów Tatarstan, Samara, Ulyanovsk (m.in. lokalne Radio 2x2) i Tambov (m.in. 99.5 R.Global z egzotyczną, orientalną muzyką, początkowo utrudniającą identyfikację)
27.07. - rano po 9 otwarcie na ...Donbas (separatystyczny region na wschodzie Ukrainy, od 2014 roku objęty działaniami wojennymi) z odbiorem: 92.9 id jakby "Maturnye Radio" (na listach R.Papino), 94.3 Dorozhnoe (na listach znów Papino), 98,0 Shanson Donieck, 98,6 Kometa Donieck, 88.7 Mayak Donieck; okno propagacyjne przesunęło się później na Krasnodarski Kraj.

i przechodząc do podsumowania:

Pod względem możliwości nasłuchu tegoroczny sezon mogę porównać wprost do poprzedniego - ubiegłoroczny "lockdown" stał się nową normalnością. Odbiornik był niemal zawsze pod ręką.
W całym sezonie miałem produktywnych "Es-owo" 41 dni - czyli aż o 1/3 mniej niż w 2020! (szczegółowy terminarz na końcu posta). W drugiej połowie czerwca 2021 dało się wyczuć, że Esy występują o wiele rzadziej, niż zazwyczaj spodziewane w tym miesiącu, a w lipcu sytuacja była niemal katastrofalna. W drugiej połowie lata korzystałem z każdego wolnego dnia poza domem, bez możliwości nasłuchu. Na szczęście, tak już się wprawiłem w identyfikacji sygnałów radiowych, że lgoów z tej mniejszej liczby dni było tylko trochę mniej, a nie całe 30% w dół.

2020: 2062 logów
2021: 1833 logi

główne kraje odbierane via Es:
Włochy: 153 vs. 358 logów (+!)
Turcja: 324 vs. 222 (\)
Grecja: 205 vs. 102 (\)
Hiszpania: 290 vs. 305 (=)
Rosja: 244 vs. 77 (\\) - w tym roku bez OIRT
Francja: 297 vs. 288 (=)
Wielka Brytania: 110 vs. 106 (=)
i dla przykładu: Wyspy Owcze: 14 vs. 0 (\)

Moje wszystkie logi: https://www.fmlist.org/fm_logmap.php?datum=2021&omid=3886&band=Es

KOMPILACJE NAGRAŃ:
DANIA: https://www.youtube.com/watch?v=OqQHKg4_zxc
CYPR: https://www.youtube.com/watch?v=njI3DtH0BHg
FINLANDIA: https://www.youtube.com/watch?v=t6NwlKKvMBE
ALGIERIA: https://www.youtube.com/watch?v=N74tHvLvCwk
WIELKA BRYTANIA: https://www.youtube.com/watch?v=atGOfeWZUM0
IRLANDIA: https://www.youtube.com/watch?v=etFe3WzngyE
LIBAN: https://www.youtube.com/watch?v=e-GvyYZ11bQ
- kolejne w przygotowaniu!

Osiągnięcia innych DX-erów tego roku:

W Polsce:
- Wspomniany już Turkmenistan 25 maja w Olsztynie (67.04 MHz OIRT @3364km)
- Estonia (sskip) w Wielkopolsce @HyperDX: https://youtu.be/W_NPDOuy5A0?t=374

Rekord sezonu!
..Padł nie tak daleko Polski - na Węgrzech, 3 czerwca 2021. Bendek Kovacs złapał Indie - stację MyFM na 94,3 w odległości... 5367km! Brawo! https://www.youtube.com/watch?v=Ot_1zggNK7Q
Miesiąc później, 2 lipca, temu samemu Dxerowi na Węgrzech udało się złapać całą Zatokę Perską w tym OMAN z RDS! @4300km! (log)

W USA po raz pierwszy odebrano sygnały FM europejskiej radiofonii za sprawą SpE (2Es).
- AZORY (wyspy należące do Portugalii) @3800km: https://www.youtube.com/watch?v=Ny5DewXqiuU
- ISLANDIA szczątkowo w New Jersey: https://www.youtube.com/watch?v=7rkAM7KenCA (@4300km!)
Dotychczas to w Europie złapano USA (w Irlandii i UK), więc to pierwsze zarejestrowane odbiory z przeciwnego, amerykańskiego brzegu.
21.06.2021 - Kanadyjski radioamator Larry VO1FOG z Nowej Fundlandii złapał dwie stacje z Hiszpanii @3900+km! (link1, link2)

Jednym z niewielu europejskich szczęśliwców, którzy mają na koncie odbiór FM z Ameryki w Europie jest Paul Logan z Irlandii Płn. Udało mu się to również w tym roku - i to aż... 3 razy!
21.06. - Kanada @4200km! oraz Grenlandia! https://www.youtube.com/watch?v=Tkw_8er8XjM
01.07. - ponownie Kanada @3200km - tym razem z RDS i 2Es MUF aż po 106MHz+ (log) 
22.07. - USA ze stanu Maine, Bangor 4400km! (log)

Baszkortostan (Rosja) we Francji (3700km 2Es): https://www.youtube.com/watch?v=Ot6y2LvDY00
Izrael był notowany w UK @3700km, Indie na wschodzie Ukrainy (MrVlaDor @3700km), Iran - w północnej Szwecji (2.06.21 Lars Lahti, Haparanda @4000km), a na Łotwie - Maroko (Rolands Strautmalis @3350km).

Imponują jak zawsze (co roku) wyczyny Ivana Abilev'a na stepach za Uralem - Indie, Bangladesz, głębokie Chiny i inne @4000+ km ! (https://www.fmlist.org/fm_logmap.php?datum=2021&omid=3361&band=Es)
Shortskip z Bretanii do W.Brytanii - John Faulkner w Skegness na Wschodnim wybrzeżu UK 19.09. złapał francuską stację R.Neptune 95.0 z Brest shortskipem z zaledwie 583km!
Analogowa nośna TV z Dominikany (81MHz) 3 czerwca została złapana w UK @6900km (Tim Bucknall, Congleton).


Polskie akcenty z Tunezji, czyli RMF "bez F" FM
Na początku czerwca, podczas nasłuchów arabskich stacji via Sporadic-E, nasz kolega, Noobish z Czech, usłyszał pewien znajomy jingiel na 99,8... Ale, ale, RMF FM nie nadaje nigdzie na 99,8... Po ponownym odsłuchaniu nagranego ID okazało się, że w "znajomym" jinglu wycięto śpiewane "F"!
To lokalna tunezyjska stacja o podobnej nazwie - RM FM użyła nagrań polskiego RMF FM!  Poddając go skróceniu, odtwarzała jako swój własny: "er em - ef em!" Mnie nie udało się złapać tej stacji (a super warunki na Tunezję były np. 10.06.), za to można było sprawdzić jej stream internetowy. Niemal po każdym utworze pojawiały się wyedytowane jingle krakowskiej rozgłośni - zarówno stare, jak i nowsze. Materiał od HyperDX:  https://drive.google.com/file/d/1QevRZoqGpnalqyCKrTNnmWFIekd2jMJG/view

Odkrycie naszego kolegi opisaliśmy na Forum RadioPolska, gdzie gorącego newsa zwęszyły Wirtualne Media (https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/stacja-radiowa-tunezja-rm-fm-gra-dzingle-rmf-fm-lamanie-prawa). Szkoda tylko, że WM opisały sprawę nie podając źródła, ani szalenie ciekawej historii odkrycia "kreatywności" w lokalnym radiu gdzieś Afryce Północnej - byłąby to szansa na popularyzację letnich  nasłuchów dalekich stacji.
Stacyjka RM FM liczyła pewnie na to, że nikt nigdy się o tym nie dowie. Jednak jonosfera to największa plotkara ze wszystkich warstw atmosfery. Sprawa doszła pewnie do zarządu największej polskiej stacji komercyjnej, ponieważ nie minęły całe dwa tygodnie, jak tunezyjski "RMF bez F - FM" miał już inne, własne jingle.

To było lato pełne przygód, nie tylko Es-owych!

Lektura nieobowiązkowa:

MOJE KALENDARIUM SpE 2021
7.05: pierwszy dzień sezonu - niemal równocześnie 2 Esy: na Hiszpanię i przesuwający się z Turcji na Grecję plus jeden sskip z Bułgarii (17:30-19:40)
10.05: po 18 na krótko środkowa Turcja, rozproszona
12.05: propagacja zorzowa (Aurora) - Szkocja na 94.3 około 17ej
13.05: 16:30 natknąłem się na krótkotrwały sskip z HOL/BEL + jeden pirat z Londynu, potem wszedł Piemont i Lazurowe Wyb, Algieria i Hiszpania; z UK/IRL znów na koniec (-19)
14.05: 12:50-14:40 Katalonia i Aragon, trochę południa Francji, od 17ej centralna i zachodnia FRA na 0,5h
18.05: ok 18 krótko środkowa i zachodnia Francja
19.05: 17:30-18:15 Irlandia, tylko duże moce
20.05: ok. 15:30 Katalonia przez parę minut
23.05: 12:25-13:10 sskipy z Danii (najbliższy Arhus @850km)! Po nich trochę ITA & UK
24.05: 11:30-12 Turcja z Samsunu i Ordu
25.05: Ponad 250 identyfikacji z 16 krajów! Opis z tego dnia w osobnym akapicie powyżej.
26.05: przebłyski z Aten, Malty, Libii a od 16-17:20 Apulia, Kalabria, Sycylia, trochę Albanii i jedna BUL
29.05: 11:30 pół godziny TUR, od 13-14:50 północna połowa Francji, sporo lokalnych stacji
31.05: 9-12:30 stacje z obu stron Pirenejów, 12:30-13:30 Rosja: Tatarstan i okol. Samary
3.06: krótko po 11:20 wschodnia TUR, Grecja, pojedyncza Bułgaria i Egipt
5.06: 9:45-15:20 Cypr, Izrael, TUR, GRC, Macedonia!, Albania, Włochy (wąsko: Lacjum i Marche) po południu podobnie: Cypr, Liban, Izrael, Syria, Turcja (17:20-19)
6.06: rano krótkie przebłyski z Grecji, Francji
7.06: 16:40-17:50 - wąski azymut: Sardynia, Algieria, kawałek TUN
9.06: 9-11 krótkie Esy z Hiszpanii, Włoch, Tunezji, Grecji, Turcji
10.06: 17-18 Tunezja
12.06: 13:40-14:40 płn-zach Turcja i wschodnie wyb.Bułgarii (sskip)
14.06: 18:30-19:30 Neapol i jego północne okolice, powtórka z Morza Czarnego i... pojedyncza Rumunia!
16.06: rano małe otwarcia na różne kierunki, 17-21:40 od Trento (sskipy z Włoch!) aż po Maroko! Szczegóły tego dnia w opisie powyżej.
17.06: 11-12 wschodnia Hiszpania i Tunezja, 16:20-17:20 Sardynia (+ALG/TUN)
18.06: 18:45-11 Turcja, Cypr, Liban, Syria, Izrael; 16:20-17:10 Katalonia i płd Francji, po 19 chwilę Szwecja
25.06: 18:25-19:30 wschodnia Hiszpania po Murcię i... 2Es z Maroka @3275km! 20:15 parę minut sskipów  Belgii i Niemiec (opis powyżej)
30.06: 17:45 ładne godzinne otwarcie na UK, ze stacjami lokalnymi i dwoma londyńskimi piratami
1.07: 12:15 półgodzinne otwarcie na południowe Włochy
3.07: po południu małe epizody na Hiszpanię i UK, po 19:10 godzina z wąskim azymutem na Włochy (Basilicata, Puglia, wsch Sycylia) aż po Libię
4.07: 9:30 godzina na Turcję, Cypr, Izrael i pojedynczy Egipt. 19:40 bardzo ładne otwarcie na Rosję - obwód samarski, penzeński, ulianowski, tambowski, jeden Lipetsk) koniec ok 20:30.
5.07: 17:30-18:30 wąski azymut na wsch wyb. Turcji równocześnie z jeszcze ciekawszym wąskim azymutem na Włochy (Kampania, zachodnia Sycylia), Tunezja
6.07: 19:10 krótko południe Rosji
8.07: 9:30-10 trafiłem na już kończące się otwarcie na Irlandię z wysoką MUF, 16:20-19:20 duże otwarcie na Hiszpanię, na koniec z małym na Turcję i ponownie Hiszpanią.
11.07: 16:25 Es skoncentrowany na okolice Neapolu i zachodnią Sycylię, po małych "błyskach" na Francję, pojawiło się rewelacyjne otwarcie na UK i Irlandię z wieloma lokalnymi stacjami
16.07: ok 10 parę minut na zachodnie wybrzeża Turcji, 14:20-15:20 Calabria i wschodnia Sycylia, nawet jedna Malta
27.07: 9:30-11 bardzo ciekawe rejony: południowa Rosja i okupowany Donbas/Ukraina!
30.07: 11-14 wschodnia Turcja i Kreta, jeden Egipt; 14-15 SW Francja z porcją lokalnych stacji, nieco NE Hiszpanii
1.08: 16:40 krótko SW Francja po Kraj Basków
2.08: Tuż po 12 nieco Francji oraz Szwecji i Finlandii, potem pasmo przejęły południowe Włochy; sporo Tunezji, następnie dosyć rozproszona Francja, na koniec (14:40) wąski azymut na wsch. Finlandię
18.08: Krótko i wąsko Hiszpania z pogranicza Katalonii i Aragonii (10:10)
26.08: Krótko Grecja - od Aten po "te" Saloniki (12:45)
5.11: pozasezonowy Es (13:50-14:50), u mnie z odbiorem z Kampanii i Sycylii (m.in. 90.2 R.Paestum, 90.3 Gattopardo), 2 lub 3 dni wcześniej miał miejsce rozbłysk na słońcu. Au nie odnotowałem.

Mini otwarcia: 28.05. (Bask.); 21.06. (Marsylia); 15.07 (Ankara); 4.08 (UK)
Przegapione: 25.05. nocne otwarcie na Hiszpanię (@UniqueTM), 30.08 ok.10 rano Włochy z MUF po 108 MHz, też Finlandia;