Pirackie transmisje z wojskowego satelity

 

Wojskowe satelity US Army, zdjęcia z rodzinnego albumu, radiowe piractwo i brazylijska dżungla - co łączy te wszystkie elementy? Przekonacie się czytając dalej.


Zaopatrzyłem się ostatnio w 10-elementową antenę Yagi na III. zakres VHF 170-230 MHz z zamiarem łowów analogowej TV naziemnej naszych sąsiadów ze wschodu oraz raczkującego w Polsce cyfrowego radia DAB. Po jej instalacji okazało się, że antenka całkiem nieźle spisuje się też poniżej i powyżej swojego pasma roboczego. Zauważyłem to przy okazji przypadkowego odbioru tajemniczych głosów w języku portugalskim na około 250 MHz.

Kiedyś, tuż po tym jak zakupiłem skaner komunikacyjny AOR 8600 (mój odbiornik na "wszystkie pasma"), trafiłem któregoś poranka na transmisję głosową w języku portugalskim w AM właśnie na około ~250 MHz . Wysokie częstotliwości kojarzą mi się z łącznością lokalną (dla mnie pod Warszawą - tylko polską), ewentualnie z propagacją troposferyczną z krajów ościennych i zza Bałtyku. Skoro więc usłyszałem coś po portugalsku pomyślałem, że to lotnictwo wojskowe. Zapisałem wtedy złapaną częstotliwość w komórce pamięci. Przez parę lat nie wykazywała ona więcej żadnej aktywności - aż do teraz, kiedy podłączyłem antenę na wysoki VHF.

Tuż po tym pierwszym odbiorze na 250 Mega, przeczytałem że złapana łączność to najprawdopodobniej zupełnie cywilna transmisja na... satelicie wojskowym. Wow! - Czyli czyli de facto piracka - i to jakiego kalibru piractwo! Na wojskowym sprzęcie w kosmosie! Dowiedziałem się, że rzeczony satelita pełni funkcję darmowego CB-radia dla "radioamatorów" z Ameryki Południowej, głównie z Brazylii. Samo pasmo CB (27 MHz) ze względu na specyficzną propagację nie zdaje egzaminu w strefie tropikalnej, tym bardziej w odludnych rejonach Amazonii, gdzie sąsiednie wioski dzielą niekiedy nawet dziesiątki kilometrów. Co innego przemiennik na satelicie, na który można wejść z dowolnego miejsca na półkuli zimeskiej i być słyszanym, w pasmie VHF - również w dowolnym miejscu na pólkuli.
Potrzeby komunikacyjne mieszkańców odległych rejonów Ameryki Południowej nie były oczywiście na uwadze amerykańskiego wojska w latach 70 i 80, które wynosiło na orbitę kolejne satelity serii Fleet SatCom (w skrócie Fltsatcom, lub po prostu Satcom; coraz częściej używa się też określenia Milsat, by podkreślić wojskowe pochodzenie satelity). Miały one jedynie zapewnić globalną łączność wojsk US z rejonów w których prowadzone były operacje militarne.

Jak więc się stało że w XXI wieku zwykli cywile mogą swobodnie "wchodzić" na wojskowego satelitę i robić z niego własny pożytek? Otóż: nie mogą, a przynajmniej nie powinni. Na pewno można w jakimś stopniu za tę sytuację obwinić postęp technologiczny. Zarówno wojsko zaliczyło spory upgrade zapewniający większe bezpieczeństwo i poufność łączności od lat 70-tych, kiedy projektowano system FleetSatCom - na dany moment już chyba w ogóle nie eksploatowany i zastąpiony innymi systemami; a i cywile także zyskali dostęp do lepszego sprzętu i wiedzy, za pomocą której mogą zdobywać to, co wcześniej było niedostępne.
...Bo tak właściwie, to FltSatCom powinien być zupełnie niedostępny już od końca lat 90-tych, na kiedy szacowano koniec żywotności ostatniego satelity z wyniesionej floty (Fltsatcom-8 w 1989r.). Tak się jednak nie stało i od ponad dekady wojskowe satelity "zombie" są nagminnie piracone z Ameryki Południowej.

Co możemy usłyszeć z satelity i na jakich częstotliwościach?
O tym, że to nie tylko jedna częstotliwość, a całe szerokie spektrum wypełnione przeróżnymi łącznościami przekonałem się właśnie niedawno, kiedy właśnie zainstalowałem antenę na wysoki VHF i przez parę tygodni ponasłuchiwałem wojskowych sputników.
Pasmo pracy przemienników radiowych na wojskowych satelitach amerykańskich to od około 240 do 300 MHz - zaczyna się tuż powyżej III. pasma telewizyjnego (aktualnie wyprowadzone z eksploatacji w Polsce), a kończy przed "kablówkowym" superbandem. Telewizor oczywiście nie odbierze tych sygnałów. Najlepiej posłużyć się szerokopasmowym, czułym odbiornikiem komunikacyjnym lub SDR.

Najsilniejsze, najbardziej liczne i krzykliwe są oczywiście łączności głosowe w NFM (bardzo rzadko też w SSB). Posłużyłem się wcześniej porównaniem ich do darmowego CB i tak jest w rzeczywistości - rozmowy odbywają się zupełnie jak na CB. O wszystkim i o niczym. Poza tym Brazylijczycy są bardzo gadatliwi. Nie znam niestety portugalskiego (język urzędowy nad Amazonką), a to byłoby kluczowe do zrozumienia co piszczy w lasach Amazonii. W miarę upływu wieczoru (Brazylia jest -5h do -7h względem PL), aktywność wzrasta na coraz większej liczbie kanałów. Najmniejsza jest rano i około naszego południa - wówczas dżungla jeszcze głęboko śpi.
Całą dobę można za to usłyszeć inne sygnały - np. "zegary". Tak je nazywam. Są to częstotliwości, na których słychać podwójne, cyklicznie tikające tony w rytm "pik-pok", chyba spełniające jakieś funkcje kontrolne. Oprócz tego, bywają aktywne rózne nośne, transmisje danych "data burst", jakieś dziwne świsty i nawet transmisje cyfrowe (szeroki podniesiony szum). Za te ostatnie chyba nadal odpowiedzialne jest wojsko, chociaż kto wie. Były natomiast dwie transmisje które bardzo mnie zaskoczyły:

Radio Cajamarca. (wymowa: kahamarka) Lokalne radio z pewnego miasta w Peru nadaje 24/7 za pośrednictwem satelity FltSatCom-8 na 268,44 MHz. Jest to stacja w zupełnie nieeuropejskim stylu z dużym udziałem muzyki folkowej z Andów, reportażami, wywiadami i oczywiście reklamami miejscowych usług i produktów. Lajner stacji to "La verdad ante todo" - "Prawda przede wszystkim". Transmisja odbywa się w wąskim FM-ie, więc wykluczam jakoby był to oficjalny przekaz lokalnej rozgłośni, pewnie to także inicjatywa nielegalnych użytkowników satelity.

SSTV. Czyli slow scan television, to modulacja dosyć powszechnie spotykana w łącznościach krótkofalarskich, pozwalająca na przesyłanie pojedynczych obrazów. Zdemodulowanie pół minuty charakterystycznego "ćwierkania" owocuje wyświetleniem czarno-białego lub kolorowego obrazka o wymiarach ok 320x256 pikseli. Za przedstawienie mi tego rodzaju modulacji dziękuję Marcinowi, dzięki niemu wiedziałem jaką aplikacją do demodulacji (MixW2) posłużyć się, gdy ku mojemu zdumieniu usłyszałem transmisje SSTV z Fltsata na 255,562MHz. Jeszcze większe zdumienie było, gdy na monitorze powoli wczytywał się nadawany obrazek. WTF? -Zobaczyłem zdjęcie trójki małych dzieci...
Zdjęcie pochodzi chyba z lat 80., sądząc po "scenografii", zrobione m.in. podczas urodzin dziecka. Mimo, że transmisja pojedynczego slajdu trwała tylko ok. 30 sekund, była zapętlona i prowadzona pół nocy (a może i dłużej). Nie spotkałem się z SSTV z FltSata za dnia (czasu warszawskiego). Kolejnego dnia wojskowy satelita transmitował jeszcze inne zdjęcie, ale podejrzewam że z tego samego albumu rodzinnego. Jeszcze innym razem obserwowałem też transmisje SSTV w SSB.

Odbiór.
Pierwszy SSTV złapałem z bardzo słabym sygnałem - program MixW cudem złapał synchronizację. Efektem tego, pierwsze złapane zdjęcie było bardzo zaszumione i z trudem można było powiedzieć co było na obrazku - widoczne były tylko duże ciemne fragmenty, reszta ginęła w szumie. Hehe, początkowo myślałem że to trzy postaci z fryzurą "afro". Po dokładniejszym ustawieniu anteny (a mogłem nią tylko obracać) okazało się, że to dzieciaki. Kolejne poprawki anteny (i samo poprawienie się sygnału wcześniej tłumionego przez chmury) pozwoliły na eliminację nadmiaru szumu i uwidoczniły jeszcze więcej szczegółów.
Jednocześnie zauważyłem, że znacznie poprawiła się jakość odbioru części kanałów z łącznościami głosowymi, ale część osłabła. Po sprawdzeniu wszystkich złapanych częstotliwości w Internecie, doszedłem do wniosku że tak właściwie odbieram ~równocześnie sygnały z dwóch całkiem bliskich na orbicie satelitów - Fltsatcom-8 i UFO-7 (ale wymyśli nazwę, co?) - kolejno na 15W i 23W. Kto interesuje się też odbiorem satelitarnym (TV) w lepiej znanym paśmie Ku, szybko skojarzy że te pozycje (sloty) orbitalne są też obsadzone przez inne amerykańskie satelity telekomunikacyjne - Telstar 12 i NSS7 (aktualnie "SES4").

Choć mówimy o odbiorze z satelity geostacjonarnego, do którego dzieli nas odległość blisko 40000km, transmisje odbywają się w niskim zakresie częstltiwości (VHF), dlatego nie przyda się tu nam typowa antena satelitarna, znana z TV-SAT, nadawanej w o wiele wyższym zakresie mikrofal.

EDIT-2020: polscy piraci na Milsat!
Na YouTube pojawiło się nagranie z polskimi głosami na 255,55 MHz - przy czym korespondenci rozmawiają sobie, jak użytkownicy CB-radio życząc "Szerokiej dróżki". Tak się zastanawiam, czy to może mój blog (ten post oryginalnie pochodzi z 2014 roku) i powstające po nim inne artykuły (tak, wiem, że mnie naśladujecie) były inspiracją dla rodzimych piratów. Oto link do nagrania:
https://www.youtube.com/watch?v=2krP4-tBbS0

Do odbioru korzystałem z anteny na VHF3, która pracuje najlepiej w sąsiednim przedziale częstotliwości 170-230 MHz, zainstalowanej do odbioru stacji naziemnych w polaryzacji poziomej (H), a wiec w płaszczyźnie ziemi, i by uzyskać na niej najlepszy odbiór musiała być ustawiona tak jakby "tyłem" i nieco "bokiem" względem satelitów (mam doskonałe wyobrażenie gdzie znajdują się pozycje 15W i 22W na niebie nad moją okolicą). W efekcie, w optymalnym ustawieniu dla 15W, antena przodem mogła odbierać nadajnik telewizyjny z Kaliningradu na kanale R12 (~230MHz) w odległości 310km, a "tyłem" właśnie satelitę, w odległości 36000km [DX!]. Dodam też, że kiedy przełożyłem antenę do odbioru w polaryzacji V, odbiór ogólnie się pogorszył.

Oczywiście nie jest to najlepsza antena do odbioru satelitarnego na wysokim VHF-ie. Lepsza byłaby  zestrojona na około 260MHz z możliwością instalacji celując w niebo. Podejrzewam też, że musiałaby być przystosowana do odbioru polaryzacji kołowej: prawo- i lewoskrętnej, bo chyba tak właściwie nadaje satelita. Tym nie mniej, udało się na mojej antenie wyłapać aż tyle przekazów:
(wybaczcie "robocze" notatki, oznaczenia: carr=carrier):

243,60 bzzz- 243,63 gada- 244,21 ? (244,20 i 10k niżej) 244,34 carr s9 244,80 carr 245,80 gada 245,845 pikpok 248,75 zegar 249,45 pikpik i gada 249,475 usb cos 250,00 carr? ,02 też cos 250,515 usb rar pips 250,55 carr 250,65 data carr 250,728 usb? 250,90 zegar 251,97 95? swisty 252,15 pikpik i gada 253,75 gada- 253,85 zegar 2takty czasami 253,90 gada- 253,98 gada- 254,20 słabe coś 254,775 zegar 255,35 gada italiano!- 255,405 ?znika momentami 255,45 zegar 255,55 gada, nośna, najsilnieszy tp.? 255,56 SSTV 256,60 gada mocne 256,9-257,2 digital? 257,15 zegar NAM 257,16 gada-

257,42 gada, 44? 257,575 nosna 257,60 data bursts! 257,70 sweeping jak "helikopter" 258,18 gada sąłbo? 258,225 zegar 258,35 zegar dziwne takty 258,64 gada slabo 258,66 gada 259,15 zegar 259,20 carr 259,60 carr 259,90 carr- 260,025 zegar 260,42 gada słabe 261,45 data? carr on off 262,14 carr ,16? 263,62 gada 263,725 zegarek +piki dodatkowe 264,00 brrrr carr, sat? zanika.. 265,45 gada 265,55 gada 266,835 carr? 266,936 ton, piski, dziwna modul. 268,35 zegar 268,44 Radio Cajamarca 269,85 zegar 269,995 falujące coś! 271,58 data? carr? 282,91 carr s9 288,00 carr szum 296,9475 tv carr?