Radio Oostende (Middelkerke)

Podczas swoich wycieczek w Belgii trafiłem też na flamandzkie wybrzeże Morza Północnego, gdzie odwiedziłem anteny radiostacji morskiej OST / OSU - Radio Oostende, jednego z największych kompleksów łączności morskiej w Europie. 

Pierwotnie zamierzałem udać się wybrzeże dla innych atrakcji - oczywiście samego morza i pewnej ciekawostki transportowej (więcej o niej w dalszej części), lecz na jakimś etapie planowania wycieczki znalazłem informację o niejakim Radio Oostende. Gdzie i jak - tego niestety nie potrafię sobie dziś dokładnie przypomnieć. Być może zauważyłem, że na mapach nie ma w tej okolicy żadnych centrów nadawczych dla tradycyjnej radiofonii. Dlatego wyszukiwanie hasłem "radio oostende" zaowocowało wieloma wynikami polecającymi obiekt radiowy spoza interesujących mnie zakresów fal, którego praca bardzo pomaga na falach...

Piękna, słoneczna sobota zasługiwała na pozamiejskie krajobrazy - w drogę! Belgijska kolej godna jest pochwały za komfort jazdy. W pociągu z Brukseli do Ostendy, pusta butelka postawiona na stoliku nie przewróci się przez całą drogę, a patrząc podczas jazdy na sąsiedni tor nie dostrzeżemy ani drgnięcia kształtu jego szyn.
Po zaledwie godzinie, pociąg zatrzymał się na stacji końcowej. Portowe miasteczko od samego początku daje się poznać bardziej jako miejscowość wypoczynkowa. Cel mojej wyprawy - pole anten radiowych zlokalizowane są w sąsiednim miasteczku - Middelkerke, wiec zanim do niego dotarłem, spędziłem nieco czasu nad morzem, gdzie widziałem i słyszałem co-nieco...

Mając do dyspozycji radio w odtwarzaczu mp3 i lokując się na plaży wykonałem bandscan FM. Dwa metry nad poziomem morza, to chyba najmniejsza "wysokość", na jakiej miałem możliwość przeprowadzać nasłuchy. Złapany zestaw stacji nie był liczny, ale bardzo charakterystyczny.

Większość lokalnych stacji w Ostendzie ma swoje anteny nadawcze na dachu wysokiego hotelu stojącego nad zatoką dla prywatnych statków i jachtów - emitują one małymi i średnimi mocami (max 5kW). Od 2016 roku, kiedy tam byłem, obsada stacji dosyć znacznie się zmieniła.

Jak już wspominałem, bezpośrednio na wybrzeżu nie ma dużych centrów nadawczych, jakie w Polsce nazywamy RTCN-ami. Flandria jest w tym rejonie tak płaska, że jeden bardzo wysoki maszt w Egem (najwyższa konstrukcja Belgii) obsługuje aż dwa regiony - emitując na dwóch osobnych częstotliwościach regionalne duble popularnego Radio2 - Oost-Vlaanderen i West-Vlaanderen. Sygnał flamandzkich stacji publicznych w Ostendzie jest tylko nieco niższy od stacji lokalnych, z racji iż Egem oddalone jest o 33km.

Wracając do osobliwości bandscanu - obok lokalnych stacji odbierałem też zamorskie DXy: z Wielkiej Brytanii (Wrotham, które dobrze pamiętam z Londynu) oraz - zapewne za zasługą jakiegoś brzegowego tropo - niderlandzki nadajnik Ijsselstein całkiem przyzwoicie na 92,6!

87,6	Nostalgie		Oudenburg	5 kW	12km		uwagi
90,4	VRT Klara		Egem	50	33
91,1	Skyrock		Dunkierka	1	43	o=2	FR
91,3	TOP Radio		Brugge	3,2	22		brak Bru: 88,1, 89,6
92,4	BBC R3		Swingate	11	110	?	UK, przez morze
92,6	NPO Radio 2		Ijsselstein	70	171	o=3	NL, tropo? constant?
93,5	BBC R4		Wrotham	250	183	o=3	UK, przez morze
93,6	Club FM		Koolskamp	5	33		akt. Stadsradio Vl.
94,1	BBC R4		Tacolneston	250	188	o=2	UK, przez morze
95,7	VRT Radio1		Egem	50	33		brak 94,0 TOP Egem
98,2	Nostalgie		Egem	16	33	o=3	słabo jak na Egem
98,6	VRT Radio2		Egem	50	33		reg. Oost-Vlaanderen
100,1	VRT Radio2		Egem	50	33		reg. West-Vlaanderen
100,7	Q Music		Breskens	30	49		NL
101,0	Nostalgie		Ieper	20	43
101,5	MNM		Egem	40	33
101,9	Skyradio (tent)		Goes	36	74		NL
102,1	Studio Brussel		Egem	50	33
103,0	Q Music		Egem	20	33
103,6	Club FM		Oostende - hotel	1	1		aktualnie VBRO
104,1	Joe FM		Egem	50	33
104,5	VBRO 2		Oostende - hotel	1	1		akt. Stadsradio Vl.
105,0	R. Noordzee		Oostende	0,1	2		a.k.a. R. 't Vissertje
105,4	Family R.		Oostende	0,07	<1		akt. TOPradio, hotel
105,6	Minerva? transmitter?		De Haan?	0,1	10		wzdłuż wybrzeża
106,0	unid.		Brugge?
106,3	R. Kompas		Oostende	0,1	1
107,1	TOP Radio		Oostende - hotel	0,1	1		akt. NRJ Belgie
107,4	R.Maria		Oostende - hotel	0,1	1		akt. Stadsradio Oost.
107,8	R.Melinda		Middelkerke-Leffinge	0,1	6km		(vl.schlager)

Zmierzając do Middelkerke, do anten Radio Oostende, skorzystałem z kolejnej atrakcji flamandzkiego wybrzeża: Kusttram - najdłuższej na świecie linii tramwajowej. Nie przemierzałem co prawda całej, blisko 70-kilometrowej trasy, a jedynie kilka stacji. Większość kursów odbywa się tylko w środkowej części - od Nieuwport do De Hanne. Z Ostendy, znajdującej się pośrodku trasy, wsiadłem w tramwaj w kierunku Nieuwport.
Która linia tramwajowa ma takie widoki? Morski bezkres i zawieszone nad nim chmury (tego słonecznego dnia tylko pojedyncze cirrusy i ślady samolotów) zdają się tkwić nieruchomo, podczas gdy mijani po drodze letnicy - spacerujący po plaży, po promenadzie lub jadący rowerami zmieniają się przez ułamki sekund, lub "zwalniają", gdy tramwaj zalicza przystanek. Barierki "wibrują", a kolorowe domki dla ptaków(?) i budki dla plażowiczów wprowadzają "bit" - aż przypomniał mi się teledysk Chemical Brothers "Starr Guitar".

W Middelkerke znajduje się kilka przystanków, lecz nie mogąc się doczekać spotkania z antenami, wyszedłem na pierwszym, w którym pojawiła się nazwa miejscowości. Miałem więc nieco dłuższy spacer, aniżeli wysiadłbym na "Middelkerke Verhaeghelaan", lecz była to okazja by przyjrzeć się życiu nadmorskiego, flamandzkiego miasteczka, o bardziej odprężonym charakterze od Ostendy. Wiedziałem, że gdzieś między domostwami pojawią się anteny radiostacji i swoją nawigację włączę w ich kierunku. Do tego momentu jednak, spacerowałem bez mapy.

Jakie ja mam szczęście! Akurat tej soboty, na łąkach pod Middelkerke odbywał się festiwal jednej z popularnych rozgłośni radiowych - "Het Nostalgie Beachfestival" - takie "Lato z radiem" komercyjnej stacji oldies (format ten na zachodzie wygląda ciekawiej, niż u nas - tam mają odwagę i potrafią zagrać np. Yazoo - Situation). W dodatku, transmisję na żywo z tego miejsca miałem jednocześnie w słuchawkach na 87,6 MHz. Całkiem wesoło, aczkolwiek ja poszukiwałem jeszcze bardziej radiowych wrażeń...
Z całego, rosnącego tłumu osób na terenie festiwalu, tylko moja uwaga była skierowana gdzieś indziej, gdzieś poza... Anteny OST stały tuż obok! Zacząłem zbliżać się do nich od strony południowej - najlepszej na zdjęcia w tak słoneczny dzień.

Jak sprawdziłem, uliczka z którą graniczy teren radiostacji nazywa się Duinenweg (Wydmowa) - zdjęcie satelitarne w Google jest jednak rozmazane, a widok StreetView jest w tej okolicy ograniczony. W końcu chodzi o miejsce o strategicznym znaczeniu dla kraju....

Radio Oostende to radiostacja brzegowa, prowadząca łączności z jednostkami na Morzu Północnym oraz nadająca regularnie komunikaty pogodowe wykorzystując modulację foniczną SSB, radiotelegrafię i mody cyfrowe RTTY.

Architektura instalacji antenowych nieco mnie zaskoczyła - przyzwyczajony jestem do anten i masztów dla radiofonii w na wysokich (FM) i bardzo niskich pasmach (fale długie i średnie), tu zaś mamy aparaturę przystosowaną do fal krótkich od 1,6 MHz do ok 22 MHz (głównie w niskich zakresach do 5MHz). Główną częstotliwością jest natomiast 2182 kHz, a na VHF - kanał 16 (gdzieś w okolicach 156-160 MHz). Archiwum częstotliwości Oostende Radio znajduje pod tym linkiem.

Przykładowe łączności i emisje z OST: https://www.youtube.com/watch?v=t9665RJgJ5I
Odbiór w Polsce (nie moje): https://www.youtube.com/watch?v=rg-wCA6V4f0

Na polu antenowym stoi 7 kratownic, jedna - poza nim. Tylko dwa z nich to maszty z odciągami; przeważają wieże. Choć wysokie wieże i maszty bardzo ładnie pozowały do zdjęć, najbardziej zaciekawiła mnie niższa od nich ponad połowę antena w formie stożka - z kołem rozpierającym linki. Pamiętam ją z projektów w magazynie "Świat Radio", chyba była to krótkofalowa wersja anteny GP. Jest to najbardziej na południe wysunięta antena kompleksu. (to "inverted cone"  - dzięki Marcin za przypomnienie! - antena "odwrócony stożek", właściwie dwa stożki złączone podstawą)

Największe gabarytowo instalacje to para anten typu "T", wyglądających jak struny gitary, pozbawionych gryfu i rozwieszonych - jedna wysoko między wieżami po zachodniej stronie, druga - w połowie wysokości masztów w części wschodniej. Pierwsza antena miała wiązkę promieniującą na kierunkach NE-SW, druga (zawieszona niżej, nad budynkiem stacyjnym) N-S.

Jest tu też kilka innych, prostszych anten - dipoli w formie linek rozciągniętych między wieżami rozciągającymi opisane "struny" i dodatkowymi masztami.

Na wieży kratownicowej poza polem - po drugiej stronie ulicy, już na osiedlu mieszkalnym, znajdują się dwa komplety dipoli VHF. Dipole znajdują się tez na szczycie niektórych wież na terenie ośrodka.

Obchodząc ogrodzenie dookoła, dopiero na samym końcu dotarłem do bramy ośrodka, gdzie przywitała mnie tablica przedstawiająca archiwalne zdjęcia budynku stacji z 1938r. oraz podająca informacje o stacji w trzech językach:

Radiozendstation Middelkerke
Nie przegapiłbyś jej, jeśli zamierzałeś... (To wprost do mnie! - przyp. MŁ) 
Wraz ze stacją nadawcza w Ruiselede (Wingene) i stacją odbiorczą w Oudenburg, ta farma anten z masztami o wysokości nie mniejszej niż 65m jest częścią dawnych Radio Maritieme Diensten (Morskich Służb Radiowych), lepiej znanych jako Oostende-Radio z jego znakiem wywoławczym OST. Od 2001 Oostende-Radio jest własnością Ministerstwa Obrony. Pilne wiadomości do marynarzy (ćwiczenia wojskowe, konwoje specjalne, zaginione boje nawigacyjne...) i prognozy pogody są nadawane z Middelkerke. Budynki na terenach stacji Middelkerke zostały postawiony przez RTT, dawną belgijską agencję telefoniczną i telegraficzną w latach 1937-38. Zbudowane przez tę samą firmę zostały dwa 65-metrowe maszty oraz jeden telegraf, podjęły służbę w 1939r. W kolejnym roku, teren stacji został rozszerzony dla potrzeb nadajnika telefonicznego i krótkofalowego, obsługiwanych zdalnie ze Stene. Personel RTT zniszczył sprzęt w maju 1940r (w obliczu nadciągającej wojny - przyp. MŁ). Dwa 65m maszty w Middelkerke zostały odbudowane w 1946. Zachowany, oryginalny system kontroli w Stene i Middelkerke pozwolił na zmianę częstotliwości stacji nadawczych (?). By zaspokoić potrzeby zwieszonego ruchu na morzu i w eterze, w latach 50-tych dla Middelkerke zostały przyznane kanały w paśmie VHF. Później pojawiło się też kilka dodatkowych funkcji i usług: TOR (Teleprinting over radio), Navtex (Ostrzeżenia nawigacyjne), Autolink RT (automatyczna radiotelefonia między statkami i wybrzeżem) oraz DSC (Digital Selective Calling - cyfrowe wezwania wybiórcze).
Do 1970 roku znajdowało się tu także boisko lokalnej drużyny piłkarskiej Goldstar Middelkerke, które trzeba było przenieść by zrobić miejsce dla dodatkowych masztów. Przypomina o tym fakcie budynek dawnych szatni, który zaadaptowano na kurnik dla podopiecznych operatorów stacji.


Antena "T" nad budynkiem stacji, poniżej dwa zdjęcia tej samej anteny z dwóch przeciwnych skrajów:

W moich podróżach rok 2016 należał do radiostacji morskich - cztery miesiące przed Ostendą odwiedziłem pozostałości morskich stacji w Ghemieri i Benghajsa na Malcie, które - choć bardziej rozbudowane jeśli chodzi o areał i maszty, były już pozbawione anten i przeznaczone do rozbiórki. Dowiedziałem się później, że tak samo miało się stać z Oostende/Middelkerke, której operacyjność została zakończona w styczniu 2016. Jej funkcje zostały przeniesione do Wingene/Ruiselede, 36km w głąb lądu. Na szczęście, anten nad morzem nie ruszono aż do lata.


W kolejnym odcinku: Antwerpia


Bonus tracks:

1. Dodatkowe zdjęcia (już nie moje) i informacje w serwisie coastalradio.co.uk

2. Na częstotliwości 105.0 MHz, na której nadaje w pełni lokalne Radio Noordzee (zwane też Radio 't Vissertje), w trakcie swojego pobytu słyszałem tylko jakąś szaloną muzykę lat 80-tych. Odnalazłem później jednak ciekawy i bardzo uroczy materiał o tej stacji, wyemitowany przez pierwszy kanał TV flamandzkiej w cyklu "Lokale radio"! Ukazuje on nieco kulisów pracy rozgłośni oraz parę tematów, które można usłyszeć w jej audycjach. Jak blisko słuchaczy - mieszkańców miasteczka!

3.  W przeciwieństwie do wszystkich dotychczasowych przypadków likwidacji obiektów nadawczych AM, tutaj pojawiła się rozsądna propozycja. W 2017 roku Ministerstwo Obrony dało możliwość odkupu w korzystnej cenie masztów i ich elementów. Tyle, że demontaż zakupu z pola pozostawał by po stronie nabywcy. Oferta pozostała bez zgłoszeń, dlatego dodano zapisy, że niektóre elementy może odsprzedać w cenie złomu - z nadzieją że od szczegółu do ogółu i skupy złomu zapytają o całe maszty. Nie wykluczone więc, ze na miejscu nie ma już co oglądać :(   https://www.hullabaloo.be/militair-scheepvaart/oostende-radio