Sporadic-E 2012

radio na Wyspach Owczych (Faroe Isl.)

Poniżej moje rezultaty odbioru jonosferycznego na UKF w sezonie propagacji 2012. Na blogu rubryka pojawia się po raz pierwszy, ale sądzę że coroczny raport zostanie jego tradycją - jestem wielkim fanem odbioru z zagranicy. To moja okazja by poznać radio innych krajów, zajrzeć do znanych i nieznanych  rejonów kontynentu...

20 maja 2012 - radiolinia Radiolina

Jak to zwykle bywa na początku sezonu, propagacja nie zawsze sięga częstotliwości 88MHz, ale mając odbiornik na niższe zakresy, można obserwować jej pierwsze otwarcia. Ja do odbioru na niskim VHF-ie używam szerokopasmowy odbiornik AOR i dipol pętlowy na OIRT, jako antenę.

Na dokładnie 63,0 MHz złapałem dziś sygnał stacji Radiolina. To typowa włoska rozgłośnia komercyjna z muzyką pop, rozrywką i reklamami. Nietypowe jest jednak przeznaczenie sygnału nadawanego na równie nietypowej częstotliwości. Znajduje się ona nawet poza zakresem OIRT (66-74 MHz, kojarzonego z odbiorem radiofonii z Rosji i byłego ZSRR).

We Włoszech niski zakres UKF nigdy nie był wdrożony do użytku dla konwencjonalnej radiofonii, dlatego posłużył bardziej profesjonalnym zastosowaniom. W różnych punktach bardzo szerokiego odcinka - od 48 do 87,5 MHz nadawane są lokalne radiolinie - tzw. STL (studio-transmitter link). Służą one przesyłowi gotowego sygnału z siedziby lub studia rozgłośni do miejsca głównej stacji nadawczej. Sygnał emitowany jest na niskiej częstotliwości, a ponieważ ma docelową postać - stereo i często też RDS, w stacji odbiorczej następuje jedynie przemiana częstotliwości na jedną z typowego zakresu 88-108MHz i retransmisja z większą mocą.

Sposób bardzo prosty, jeśli stacja posiada odpowiedni sprzęt i jednocześnie zdecydowanie tańszy niż np. łącze telefoniczne, światłowodowe lub satelitarne. W dodatku dostarcza pełny multipleks, MPX FM. Jedyną wadą przesyłu sygnału po eterze może być narażenie go na zakłócenia, np. nieumyślne - z sieci elektrycznej lub wylądowań atmosferycznych, lub umyślne - intruzje pirackie.

Radiolinę (wspaniała nazwa dla omówienia przykładu radiolinii na niskich częstotliwościach VHF!) nadaje na 63,0 MHz w okolicach sycylijskiego miasta Trapani, czego domyślam się po tym, że na były nadawane reklamy dealerów samochodowych w tym mieście. Listy nadajników podają trzy nadajniki tej stacji w paśmie UKF FM: 91.3 - Monte Erice vetta (góra nad Trapani, chyba główna częstotliwość) oraz 91,2 i 101,3. Niestety, dziś propagacja nie dosięgnęła ich.

Odbiór na 63,0 MHz nie był stabilny, ale miał wysokie szczyty. Sądzę, że musi tu być stosowana przyzwoita moc, 2-5kW może? Sygnał zniknął po godz. 21. Był to mój pierwszy odbiór stacji Radiolina, ale nie pierwszy STL. W ubiegłych sezonach łowiłem je nawet na tak niskich częstotliwościach jak 52-55MHz.
STL-e i Radiolina pojawiły się jeszcze w sezonie 2012...

27 maja 2012 - Kolejne sporadyki poniżej 70 MHz

Pierwszym sygnałem jaki złapałem w niedzielę ok. 12:00 było włoskie RAI UNO. Fonia nadawanej analogowo stacji telewizyjnej była słyszalna na dwóch podnośnych - na 53,25 (podstawowy) i 53,50 MHz. Z odbiorem dodatkowego kanału audio spotkałem się po raz pierwszy. Stereo z dual mono?
Zdarzały się zaniki odbioru, jak to oczywiście podczas propagacji, i mimo, że obie podnośne pochodziły z tej samej lokalizacji zdarzało się, że zanikały nierówno, niesynchronicznie.
Świadczy to o tym, że Es odbija (a właściwie "retransmituje") nie całymi lokalizacjami, a poszczególnymi częstotliwościami, dlatego fading ww. sygnałów był nierówny - nawet jeżeli różnica między nimi to tylko 250kHz.

Jednak w niskim VHF-ie z Włoch najciekawsze są nie stacje telewizyjne, które zresztą za parę tygodni mają stąd zniknąć wraz z wyłączeniem telewizyjnego analogu w Italii, a dosyły stacji radiowych UKF-FM, tzw. studio-transmitter link, czyli STL, o których wspominałem powyżej. Dziś był sequel odbioru Radiolina oraz parę nowości:
50,75 - Latte Miele (mleko i miód)
52,80 - unid, włoski rock
53,00 - unid, pop, pewnie Jonica (już kiedyś miałem z ID)
63,00 - Radiolina
66,50 - unid z bardzo szeroką dewiacją
Ostatnią stację jako Veronica FM zidentyfikował kolega DXer, Konrad, a dodatkowo odebrał równolegle kilka dodatkowych STLów powyżej 80MHz.

Po południu pasmo otworzyło się na wschód przynosząc wiele sygnałów rosyjskich i ukraińskich stacji telewizyjnych. Z Rosji propagacja dalekosiężna przynosi przede wszystkim odbiór stacji Piervyj Kanal i Rossiya1. Te dwie dysponują największą liczbą- i najsilniejszymi nadajnikami. Jednak przy odrobinie szczęścia i przy sprzyjającej propagacji, na niskich kanałach R1 lub R2 pojawiają się też inne stacje.
Dziś odebrałem po raz pierwszy sygnał NTW (HTB) na R1.
Powinienem wyjaśnić, że odbioru tv nie prowadzę na telewizorze, lecz na odbiorniku radiokomunikacyjnym AOR, na którym mogę podsłuchiwać fonię TV.
Pierwszą identyfikacją był krótki, trwający krócej niż sekundę, charakterystyczny dźwięk przerywnika reklamowego. Zdążyłem się z nim zapoznać obserwując NTW na satelicie. Dodatkowo później, już dla formalności usłyszałem fragment zapowiedzi filmu "...na entewe".
Sygnał musiał pochodzić z Penzy (1kW), w połowie odcinka od Moskwy do brzegu Morza Kaspijskiego. DX 1650km

Następnie MUF zaczęła szybko rosnąć, wypełniając dalekimi stacjami pasmo OIRT 66-74 MHz. Zgodnie z oczekiwaniami, były odbierane miasta w pobliżu Penzy, m.in. Sarańsk. Dla urozmaicenia, oprócz RR i Majaka, słychać było stacje z Ukrainy - tu niespodzianka, bo po wielu latach przywrócono emisję z nadajników drugiego programu UR2-Promiń.

29 maja 2012

Od ok. 11:20 o różnych porach dnia zidentyfikowałem m.in.:
89,4 - Virgin (FRA)
88,5 - COPE Gipuzkoa y COPE Elva, onda media 1224 (COPE Pais Vasco) - pełne lokalne id
88,8 - FG (FRA) - dobra, house'owa stacja z Francji, której kiedyś nałogowo słuchałem na satelicie. W eterze okazała się mieć takie samo brzmienie, jak na Astrze:)
89,2 - Teletaxi (Hiszpania) - emitowane z szumem z karty audio, jakby zakłócenia od modemu
87,7 - Europa FM (Hiszpania)
88,4 - Catalunya Radio
90,5 - M80 (Barcelona) -> Formula Radio One (Valencia)
95,0 - Radio Surco Castilla la Mancha - pełne, wokalne ID
89,3 - RCF Anjou, id dla innej częstotliwości RCF Anjou a St. Florent le-vieil sur 104.

21 i 24 czerwca 2012

Dwa małe otwarcia z m.in:
93,0 - France Bleu Breizh-Izel (Brest)
88,4 - Alger Chaine3
91,7 - Cadena Dial (Hiszpania)
88,0 - RNE R. Nacional - świetny jingiel Informativos 21.06. ok. godz. 21 - jak się okazuje, R.Nacional nie ma na tej częstotliwości własnej emisji, ale jego dziennik nadawany jest przez RNE5 TN - tx. Palencia, niedal. Valladolid

1 lipca 2012 - "Bandscan" Ankara!

Nie, nie wyjechałem do Ankary. To dzięki bardzo intensywnej propagacji niemal cała południowo-wschodnia Europa zwiozła się do Polski.
Gdy włączyłem radio ok. 18:30, "Esy" były już w progresie. Grała głównie Grecja i przyległości - udało się złapać stacje z Macedonii i Kosowa (po raz pierwszy to terytorium!). W dosłownie kilka minut Greków zmietli Turcy z dominującą Ankarą i przez kilkadziesiąt minut mieliśmy w Polsce replikę eteru tureckiej stolicy w skali 1:1. Na niektórych częstotliwościach Turcja wręcz wyparła moje lokalne warszawskie stacje (89,8, 92,4), co w obecnie ustawionej u polaryzacji V imponuje! Wyłapałem niemal cały komplet ankarskich stacji z przedziału 87-97MHz. Część zidentyfikowałem ze słuchu, część po RDS a niektóre... porównując ze stacjami odbieranymi z satelity Turksat:)

88.0  TRT-FM (RDS PI)
88.6  Radyo Karadeniz  (RDS PI)
88.8  Show Radyo
89.2  DOST FM  (RDS PI) (mono)
89.5  Radyo Bek (mono)

89.8  Radyo 7 (LOC Wawa!)

90.0  BURC FM  (RDS PI)

90.5  Gimsa Radyo

90.8  Süper FM

91.2  TRT 3  (RDS PI)

91.4  Radyo Seymen

91.6  Radyo Imaj (mono)
91.8  HEDEF  (RDS PI)

92.1  Radyo Denge (mono)

92.4  Meteorolojinin Sesi (LOC PR1!)

92.7  RADYOSES  (RDS PI)
92.9 KanalTurk (fajne jingle)

93.0  Radyovizyon  (RDS PI)

93.9  Radyo City (ex. Bayram)

94.8  Makro FM

95.0  Samanyolu Haber (mono)

95.3  Slow Türk (//Turksat)

95.5  Polis Radyosu (//Turksat)

96.4  Kanal Türk (//Turksat)

96.9  Park FM

97.4  Number1Turk

Obowiązujący raster (odstęp między sąsiednimi "kanałami") w Ankarze to 0,2 lub 0,3 MHz, toteż radiostacji nawet w połowie pełnego zakresu UKF było bardzo dużo. Tak jak i w reszcie Turcji, prym wiodą lokalne produkcje - turecka muzyka pop, turecki rock, turecka muzyka tradycyjna. Zagraniczne hity ("yabanci muzik") grają nieliczne stacje - np. Radyovizyon93. Na tej stacji zawiesiłem dziś uszy najdłużej podczas dzisiejszego otwarcia. Podczas audycji "Obsession" przypomnieli całe mnóstwo elektronicznych hitów z lat 80-tych. Na co dzień format RadyoVizyon to meczący CHR.

Podczas mojego nasłuchu, w gąszczu stacji z Grecji i Turcji błądziły brytyjskie BBC oraz po raz pierwszy Kosowo! Złapałem na 99,7 w języku albańskim oczywiście.

Po 18 nasłuchiwałem w zasadzie finiszu niemal całodziennego otwarcia, które w środowisku DXerów już zostało okrzyknięte najintensywniejszą propagacją 2012. Co odbierano? -Ano warto sprawdzić np. ten post (user i hasło: "radiopolska").

13 lipca 2012 - Radio Guerrilla

Ciekawym DXem była złapana późnym wieczorem 13. lipca stacja Radio Guerrilla z Rumunii na 97,8 MHz (10kW tx Constanta - nad Morzem Czarnym). został pierw dorwany przez Konrada w Płocku (weź wreszcie załóż jakiegoś bloga!!), od którego dostałem cynk o otwarciu Es.
Odebrane z RDS PI w szczycie, a potem pozostawało w szumach. Ogólnie było słyszalne tylko kilka, kilkanaście minut.
Słysząc w nietypowy dla Rumunii styl muzyczny (typowy to "tania" pseudo-klubowa muzyka), obiecałem sobie, że rano zrobię rozeznanie o stacji.
Guerilla ("guerilla" - partyzantka) ma świetne, megaróżowe logo, w prostej analizie nie pasujące do formatu muzycznego: alternatywny rock (w odmianie easy-listening), indie, alternatywa elektroniczna, do tego grają sporo klasyków. Sloganem stacji jest "La unica radio con cojones", czyli "jedyne radio z jajami".
Radio Guerrilla odbierałem też kiedyś na satelicie Thor (1W). Dziwne, że tam nie zatrzymałem się na niej. Po dzisiejszym odbiorze dodałem ją do ulubionych w odbiorniku radia internetowego.

14 lipca 2012 - Wyspy Owcze, Foroje!

W nocnym, shortskipowym odbiorze Rumunii (Guerilla Constanta @1028km) musiało być coś znamiennego. Samo otwarcie utrzymywało się aż do 1:30.
Doświadczyłem już nocnych SpE, po których niemal za każdym razem nazajutrz rozgrywał się fenomenalny spektakl.
W rzeczy samej - Es wrócił ok. 11:30 z silnymi sygnałami z przeciwnego kierunku - północnej Wielkiej Brytanii. Obiecałem sobie, że jeśli kolejny raz trafie na propagacje z tego rejonu, zrobię podejście do odbioru z Wysp Owczych, do których od Szkocji już "niedaleko" - 400km. Częstotliwości dużej mocy na małym archipelagu nie ma wiele, więc wprowadziłem najniższe do pamięci tunera i strojąc tunerem, co chwilę do nich wracałem. Nie minęło wiele czasu, aż na 89,9 coś zaczęło przebłyskiwać...

Takie "u kreskowane!" -
plansza z do nauki liter dla farerskich dzieci
- zdjęcie znalezione w sieci

Gdy zaczęło być słychać w miarę wyraźnie, porównałem do streamu Utvarp Foroya i jakże się ucieszyłem! Torshavn - stolica archipelagu! Nowy "kraj" z listy ITU wreszcie złapany! I to nie byle jaki!

Graju amerykańskie country i soft-rock/US oraz muzykę wykonawców z wysp w podobnym stylu. Co charakterystyczne, farerskie stacje miały dosyć cichą modulację. Stacje - tak! Oprócz 89,9 złapałem jeszcze inne sygnały z "Forojów"!
97,5 pojawiło się jako kolejne po 89,9, lecz to na kolejnej - 92,8 odnotowałem najsilniejszy sygnał.

Poniżej jego nagranie - bardzo ciekawe, bowiem zawiera nieco autopromocji głównej farerskiej rozgłośni radiowej, ID, jingle i na koniec serwis informacyjny. Sam język wysp brzmi dla moich uszu jak miks islandzkiego i norweskiego (z przewagą pierwszego, dlatego sądzę, że Farerowie są dla Islandczyków zrozumiali, i odwrotnie). Natomiast serwis info z nagrania (nadany nie o pełnej godzinie a o 13:20 naszego czasu) brzmi jakby w innym języku - irlandzkim, ew. szkockim gaelic!

88,6 MHz było ostatnią złapaną dziś częstotliwością z Wysp Owczych. Pamiętam, że rok temu też słyszałem jakieś country na 88,6. Dziś natomiast już na pewno był to .. Utvarp. Czyli "radio":
Foroje były z pewnością dzisiejszą perełką, ale wysp z Morza Północnego złapałem więcej - również Szetlandy i Orkady, choć ich odbiór już nie pierwszy raz.

Wyspy Owcze (Foroyar, Faroese Islands) ~2025km (nowe ITU!)

"Utvarp Foroya": 88,6 - 89,9 - 92,8 - 97,5 MHz

(Cicha modulacja na wszystkich złapanych częstotliwościach, w dodatku 88,6 i 92,8 brak na listach!)

Szetlandy (Shetland Islands) ~1665km

Bressay (BBC): 88,3 - 90,5 - 92,7 - 94,9 - 97,9

Odbiór częstotliwości BBC z tego centrum nadawczego powtórzył mi się już wiele razy, ale dopiero dziś złapałem też lokalną stację z Szetlandów:

96,2  - SIBC  (8kW; "Shetland Islands Broadcasting Company")

Orkady (Orkney Islands) 1706km

Keelylang Hill (BBC): 89,3 - 93,7 - 96,0

Do nasłuchu powróciłem po południu - Es trwał nadal, przesunął się nad północną Skandynawię (NOR, S, FIN). Stąd złapałem nietypową stację:

90,1 - ze słownym ID po szwedzku:  "Mix Megapol 106,9 Luleå"

Nadajnik w chwili jego odbioru nie był umieszczony na żadnej liście częstotliwości, toteż było to odkrycie! Tym bardziej, że na niskich częstotliwościach ze Szwecji można najczęściej spotkać publiczne stacje SR, a nie komercyjne, jak Mix Megapol.

17 lipca 2012

91,2 - Yumor FM (Rosja) - krótko ok. 12:30

16 sierpnia 2012 - Esy w Berlinie

W połowie sierpnia wyjechałem na tydzień do Berlina. O tym, co tam zwiedzałem (radiowe obiekty nadawcze!) i co złapałem, napisałem sporo elaboratów. Jedną sesję odbioru opiszę jednak tutaj.

Do stolicy Niemiec zabrałem tuner XDR i dipol drutowy (półfalowy).

Kiedy po raz pierwszy włączyłem radio w stolicy Niemiec, 16 sierpnia, usłyszałem... mnóstwo tureckich stacji! Praktycznie na każdej częstotliwości: 87,5, 87,7, 88,1 i tak w górę pasma! Samych Turków w Niemczech i Berlinie jest bardzo wielu, dlatego spodziewałem się obecności tureckich akcentów w berlińskim eterze. -Ale aż tyle?!

Myślałem początkowo, że oprócz jednej legalnej stacji tureckiej nadającej lokalnie w Berlinie - Radyo Metropol FM 101,9), mają w Berlinie całe zatrzęsienie stacji pirackich pędzonych przez imigrantów, tak jak to podobno dzieje się w Londynie. Ale przyczyna tureckiego potopu była inna, prozaiczna... Sierpień to jeszcze sezon występowania propagacji jonosferycznej - trafiłem na otwarcie propagacyjne na Turcję, takie samo jakie obserwujemy w Polsce. Tureckie stacje w Berlinie odbierałem więc... wprost ze Stambułu. Dla potwierdzenia, że to tylko odbiór z nietrwałej i ulotnej propagacji, po kilkunastu minutach bliskowschodnie stacje opuściły pasmo i pozostał sam, typowy berliński eter FM.

- Off-season Sporadic E! -

Nie trafiwszy na więcej otwarć, końcem sierpnia pożegnałem się z sezonem propagacji jonosferycznych. Niespodziewanie, wrzesień 2012 przyniósł kolejną, dosyć sporą dawkę pozasezonowych sporadyków!

08.09.2012

O 15:38 przez parę minut odbierałem 2 sygnały z nadajnika Brest/Roc Tredudon w Bretanii:
97,8 MHz - France Culture (niewiele zabrakło do RDS)
93,0 MHz - France Bleu Breizh Izel

Tak w ogóle, we wrześniu pojawiło się sporo długodystansowych DXów troposferycznych, dlatego początkowo przez chwilę myślałem, że złapane sygnały przyniosło właśnie tropo. Ale niestabilność zdradziła, że to wyższa warstwa atmosfery - zjonizowana, a nie tropo.


13.09.2012
Podobno w ciągu ostatnich dwóch dni Esy znów pojawiły się ze sporą intensywnością. Nie mogłem ich jednak nasłuchiwać, dziś jednak ponownie trafiłem na Bretanię, do tego Normandię, brytyjskie Channel Islands i Devon. Otwarcie miało bardzo określony "footprint" - tj. odbity obszar. Uwzględniając to, udało się zidentyfikować nadajniki BBC małej mocy, co zazwyczaj w przypadku rozległych Esów na UK jest wręcz niemożliwe (zbyt wiele możliwości).
88,8 - BBC Jersey (Isle of Jersey/Les Platons)
89,2 - France Culture (Cherbourg, dept.50)
89,6 - BBC R2 (Isle of Jersey/Les Platons)
91,3 - BBC R3 (Bridport - 0,2kW)
92,5 - BBC R4  (North Hessary Tor)
93,0 - France Bleu Breizh Izel (Brest/Roc Tredudon)
95,4 - __INTER_ (Brest/Roc Tredudon) RDS ponad LOCalnym R.Maryja!


21.09.2012
To już trzecie otwarcie we wrześniu, i najbardziej obfite z nich. W godzinach 10:45- 11:40 pasmo było pełne stacji z Francji. Pod koniec otwarcia dołączyły hiszpańskie i włoskie. W szczycie nawet co 0,1 można było odbierać jakiś DX, na niektórych częstotliwościach nawet dwa i więcej na raz. Niekiedy kilka jednoczesnych modulacji powodowało efekt szumu o wysokim poziomie sygnału dBf. Trudno było odebrać RDS, nawet jeżeli odbiór był relatywnie czysty. Zupełnie jak w pełni sezonu!
Z tego względu, identyfikacja w kilku przypadkach wymagała analizy wskazówek i poszlak, np. stację Rire&Chansons na 88,2 zdradził numer SMS w konkursie dla słuchaczy, a lokalną rozgłośnię Radyonne FM - autopromocja jej audycji o kinie - "Yonne Cinema avec Franck". Tu sprawdzałem ramówki wszystkich stacji radiowych na 90,5 MHz we Francji.

88,0 - R.Esperance
88,0 - RCF
88,1 - __RCF___ (RDS)
88,2 - Rire&Chansons
88,6 - GATINE_ (RDS)
89,1 - Beur FM
89,2 - KissKiss
89,2 - NRJ (RDS PI)
89,4 - NRJ (//89,2)
89,7 - Styl'FM (RDS PI F582)
90,5 - Radyonne FM
92,7 - Europe1
92,8 - MFMRADIO (RDS)
93,1 - Skyrock
96,0 - Nostalgie
96,4 - _CULTURE (RDS)
96,8 - Nostalgie
96,9 - Nostalgie
97,0 - R.Pons (RDS PI FDB0)
97,2 - Cuarenta San Sebastian (full local ID)
100,5 - BLEUGASC (RDS) France Bleu Gascogne
100,5 - RMC_INFO (RDS)
103,9 - BLEU.LR. (RDS) France Bleu La Rochelle
104,1 - RCF Accords (local ID)
+poesowy scatter 94,3 CZE lub SVK

20.10.
Esy w niższym paśmie OIRT przeszkadzały w dalekim odbiorze troposferycznym z Rosji (dystanse nawet do 800-900km!). Tego dnia stwierdziłem też aktywność propagacji F2 na niskim VHF - np. słychać przemiennik Nowy Jork na 29.620 kHz.

28.10.
Rano, krótko 10:50-11:05:
88,0 arab;
88,8 arab;

i 89,7 Włochy


Na koniec wspomnę też o Esowych odbiorach moich kolegów, gdyż im również przydarzało się coś ciekawego.

13 lipca w Płocku, Konradowi udało się złapać z RDS Maroko na 102,9 (stacja Media1) z nadajnika na wybrzeżu tego kraju - bardzo ładny dystans 2600+km, któremu pomogło tropo w tym rejonie Morza Śródziemnego - czyli pojedynczy Es, a nadal czekamy na kolejny 2Es w Polsce. 
W tegorocznym sezonie, mógł być nim FM DX Alana ze Skalbmierza (woj świętokrzyskie, pow kazimierski), który złapał którego dnia śpiewy Koranu na 90,9 MHz:

https://www.youtube.com/watch?v=7-h36xGi18c

O pochodzenie tego sygnału najbardziej podejrzewany jest nadajnik w Arabii Saudyjskiej (90,9 - Holy Quran station, Yanbu ~3310km), ale inne możliwe dopasowania "po drodze" to też Jordania lub Palestyna -dlatego pozostaje unid. 

Zobacz też więcej raportów ze Sporadic E